تبیین و تحلیل ماهیت از منظر قیصری و علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی مقطع دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم

2 استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

مسألة ماهیت از جملة مباحث بنیادین و با اهمیت در فلسفه­ و عرفان اسلامی است؛ اما امروزه به دلیل نگاه اصالت وجودی، توجه و شناخت ماهیت به حاشیه رفته و ماهیت­شناسی تبدیل به حوزه­ای فرعی گردیده است. همچنین استفاده از ظرفیت­های موجود در فلسفة اسلامی و عرفان اسلامی جهت بهره از توانایی­های هر یک از این دو، در رشد و بالندگی روز افزون دیگری، امری غیرقابل تردید است؛ اهمیت مطلب فوق را به عنوان نمونه می­توان در نظام حکمی ملاصدرا مشاهده نمود. مقالة حاضر به تبیین مسئلة ماهیت در نظر قیصری؛ یکی از مهم­ترین صاحب­نظران و شارحانِ حوزة عرفان نظری، پرداخته و عنوان می­کند که از منظر قیصری اعیان ثابتة موجود در علم حق­تعالی، همان ماهیات هستند. سپس به تبیین دقیق ماهیات از دیدگاه علامه طباطبایی؛ بنیان­گذار نظام حکمی نوصدرایی، می­پردازد و در نهایت به بررسی و تحلیل ماهیت از نظر قیصری و علامه طباطبایی پرداخته است. نگارندگان بر این باورند که ماهیات از نظر قیصری همان اعیان ثابته در علم حق‌تعالی هستند و علم انسان سایه­ای از علم خداوند است، اما ماهیات در نظر علامه حد وجودات خاص خارجی در ذهن هستند که در نتیجة تفاعل ذهن و عین، و با وجودی اعتباری در علم انسان تحقق می­یابند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explanation and Analyzing of the Quiddity in Gheisari and Tabatabaei’s Perspectives

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Tasdighi Shahrezaei 1
  • Abdalhosein khosropanah 2
  • Hesamaldin Moemeni Shahraki 1
1 PhD candidate of Islamic philosophy and theology, Qom university
2 Professor of Islamic research institute and director of Islamic research institute of philosophy
چکیده [English]

The question of “quiddity” is among the most fundamental and important discussions in Islamic philosophy and Gnosticism; but nowadays, because of an existential perspective, the recognition of the concept of quiddity and the attention paid to it are left aside and became an inferior issue. Moreover, it is undeniable that using of the existent potentialities in Islamic philosophy and mysticism will help them to grow and flourish. The importance of this issue, for example in the philosophical system of Mulla Sadra can be seen. This article tries at first to clarify the concept of quiddity in Qeysari’s works, - one of the most important scholars and commentators of theoretical Sufism- and states that according to him, fixed entities which are in God’s knowledge are the quiddities. Then, this article tends to clarify the precise concept of quiddities in Allameh Tabataba’I’s writings – The founder of Neo-Sadraean philosophical system – and finally, it analyzes the concept of quiddity according to Qeysari and Allameh Tabatabaei’s. The authors believe that the quiddities in Qeysari’s works are defined as the immutable entities in God’s knowledge and that humankind’s knowledge is a shadow of God’s. According to Allameh Tabataba’i the quiddities are the limits of particular objective existences in the subject which are the result of an interaction between the subject and the object and are actualized in humankind’s knowledge as the abstractive existences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quiddity
  • Fixed Entities
  • Qeysari
  • Allameh Tabataba’i
Ashtiani, jalal-ad-din (1991), Sharh-e moghaddameh Qeisari, Tehran: Amirkabir. [In Persian]
Amoli, heidar (1968), Naghd-an-noghud fi ma'refat-el-vojud, Tehran: anestitue of iran and france. [In Arabic]
Amoli, mohammad taqi, Dorar-al-fava'ed, Qom: Esma'ilian. [In Arabic]
Ibne-sina (1996), Al-esharat, Qom: Al-balaghah. [In Arabic]
------------, (1984), Ash-shefa, Qom: Maktaba-tol-mar'ashi. [In Arabic]
Ardestani, Mohammad ali & Ghasem ali Kouchenani, Philosophical Innovations of Allame-Tabatabai, Qom: Pajuheshgah-e farhang va andishe. [In Persian]
Plato (2001), Works, Translated by Mohammad Hasan Lotfi, Tehran: kharazmi. [In Persian]
Amini nejad, Ali (2011), Hekmat-e erfani, Qom: Emam Khomeini. [In Persian]
Jami, Abd-o-rahman (1981), Se resale dar tasavvof, Tehran: Manuchehri. [In Persian]
Jvadi amoli, Abdollah (2014), Ain-e nazzakh, Qom: asra'. [In Persian]
Jorjani, Sayyed sharif (1991), At-ta'rifat, Tehran: Naser khosro. [In Arabic]
Jahangiri, Mohsen (2011), Ibne Arabi, Tehran: Tehran university. [In Persian]
Davari ardakani, Reza (2011), We and the History of Islamic Philosophy, Tehran: Pajuheshgah-e farhang va andishe. [In Persian]
Sabzevari, Hadi (1990), Sharh-ol-manzumah, Tehran: Tab. [In Persian]
Molla Sadra (1981), Al-hekmat-ol-mota'aliah, Beirut: Dar ehya'-et-torath. [In Arabic]
Tabataba'i, Mohammad Hosain, osul-e falsafeh va ravesh-e realism, Qom: Sadra. [In Persian]
-----------, Bedaiat-ol-hekmah, Qom: Maktabat-ot-tabataba'i. [In Arabic]
-----------, (1960), Almizan, Qom: Esma'ilian. [In Arabic]
-----------, (1997), Tohid-e elmi, Mashhad: Tabataba'i. [In Arabic]
-----------, (2008), Triq-e erfan, Qom: Aiat-e eshragh. [In Persian]
-----------, (2008), Nahayat-ol-hekmah, Qom: Nashr-al-eslami. [In Arabic]
Fanari, Mohammad (2009), Mesbah-ol-ons, Qom: Aiat-e eshragh. [In Persian]
Fana'I eshkevari, Mohammad (2015), Daramadi bar tarikh-e falsafeh eslami, Tehran: Samt. [In Persian]
Qomshe'I, Mohammadreza (1999), works, Esfahan: Kanun-e pajuhesh. [In Persian]
Qeysari, Davood (1996), sharh-ol-fosus-el-hekam, Tehran: Elmi va farhangi. [In Persian]
----------, (1981), Rasa'el, Tehran: Hekmat va falsafe iran. [In Arabic]
----------, (2005), Sharh-e ta'iah, Beirut: Dar-ol-kotob-el-elmiah. [In Arabic]
----------, (2008), sharh-e fosus-ol-hekam, Translated by Mohmmad Khajavi, Tehran: Mola. [In Persian]
Motahari, Mortaza (1984), Sharh-e mabsut-e manzoomeh, Tehran: Hekmat. [In Persian]
Mozaffar, Mohammadreza (2009), Al-manteq, Qom: Dar-ol-elm. [In Arabic]
Mo'allemi, Hasan (2008), Transcendent Philosophy, Qom: Hajar. [In Persian]
Noruzi, Asghar (2011), A'ian-e sabeteh dar erfan-e eslami, Qom: Emam Khomeini. [In Persian]
Yazdanpanah, Yadollah (2009), Mabani va osul-e erfan-e nazari, Qom: Emam Khomeini. [In Persian]