بررسی انتقادی جنس انگاری جوهر در حکمت صدرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی

چکیده

مقاله حاضر به بررسی این مسأله می پردازد که آیا مفهوم جوهر، جنس و مقوم انواع جوهری است یا آنکه مفهومی انتزاعی و غیر ماهوی است؟ غالب حکیمان مسلمان از جنسیت جوهر دفاع کرده اند و تعداد اندکی که فخر رازی در صدر آنهاست قائلند که جوهر جنس و مقوم انواع جوهری نیست. ملاصدرا مدافع جنس بودن جوهر است و ادله منکرین را به نحو گسترده مورد نقد قرار داده است. در این نوشته نخست اهم ادلة منکرین جنسیت جوهر را گزارش می­کنیم. سپس نقدهای صدرا بریکایک آنها را مورد بررسی قرارداده و نشان خواهیم داد که نقدهای حکیم نه تنها از قوت آن ادله نکاسته، بلکه در جای جای، ناخواسته مدعای منکرین را تقویت نموده است. در گام بعد دو دلیل بر اثبات جنسیت جوهر -یکی از صدرا و دیگری از علامه طباطبایی- گزارش شده آنگاه مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته اند، در نهایت بیان شده است که نظریة جنس بودن جوهر هیچ دلیل مستحکمی ندارد. حال آنکه بر نفی جنسیت جوهر ادله قابل اعتنایی وجود دارد. در پایان به این نکته پرداخته­ایم که نفی جنسیت جوهر پیامد های فلسفی مثبتی خواهد داشت که سه مورد از آنها را مورد بررسی قرار داده­ایم: الف- مقوله بندی جدید از جواهر. ب- رفع ابهام از جوهریت نفس وسایر بسائط. ج- رفع ابهام از جوهریت واجب تعالی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Study on Regarding the Substance as a Genus in Sadraean and Neo-Sadraean Philosophy

نویسندگان [English]

  • Musa Malayeri 1
  • Fatemeh Mortaji 2
1 Associate professor of Islamic philosophy and theology department, Islamic Azad University, central Tehran Brach
2 PhD Candidate of Islamic philosophy and theology, Islamic Azad University, central Tehran branch
چکیده [English]

The present paper deals with the issue whether the concept of substance, can be considered as a genus and constituent of substantial species or it is an abstract and non- essential concept. Most of Muslim philosophers have defended the genus of substance, but some like Fakhr- e Razi maintain that substance is not a genus and constituent for substantial species, Mulla Sadra has advocated the substance as a genus and widely criticized the arguments which stated by the opponents. In this paper, first of all we will report the most important arguments of the opponents and then review Sadra's critics against them in detail to show that not only his criticism has not reduced the strength of its arguments, but also in many places, he has unconsciously strengthened the claims of the opponents. In the next step, two arguments supporting the genus of substance, one of them is demonstrated by Sadra and the other by Allameh Tabatabaeiare, are explained and then they put into assessment. finally, it is stated that the theory of regarding the substance as a genus has not been supported by any strong argument, whereas there are considerable arguments for denying that. As a result, we will survey that denying the genus of the substance will be led to the positive philosophical consequences, three of them will be discussed as following: a) new categorization of substances. b) removing ambiguity from substantiality of soul and the other simple things. c) eliminating the vagueness of substantiality of the Necessary being.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Genus of Substance
  • Arguments for the Genus of Substance
  • Genus of Simples
  • Substantiality of the Necessity Being
  • Reforming in Number of Ten Categories
ابن سینا (1404)، الشفاء (الالهیات)، به تصحیح سعید زاید، قم، مکتبة آیة الله المرعشی.  
-------- (1404)، الشفا (البرهان)، به تصحیح ابراهیم مدکور، قم، مکتبة آیه الله المرعشی.     
جوادی آملی، عبدالله (1382)، رحیق مختوم، ج6 ، قم، نشر اسرا.                                   
رازی، فخر الدین (1411)، المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، ج1، قم، نشر بیدار.           
طباطبایی، محمد حسین (1417)، نهایة الحکمة، محقق الشیخ عباس علی الزارعی السبزواری، قم، موسسه النشر الاسلامی.                                                    
طوسی، نصیر الدین ( 1375)، شرح الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغة.      
فیاضی، غلامرضا (1386)، نهایة الحکمة ( تصحیح و تعلیق نهایه)، قم، مرکز انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.  
مصباح یزدی، محمد تقی (1393)، تعلیقة علی النهایة الحکمة، قم، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.                                                      
ملاصدرا (1378)، سه رسائل فلسفی، به تصحیح جلال الدین آشتیانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.     
------- (1380)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعه العقلیة ، ج2، به تصحیح مقصود محمدی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.                                              
-------- (1383)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة، ج4، به تصحیح مقصود محمدی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.                                            
-------- (1422)، شرح هدایة الاثیریة، به تصحیح مصطفی فواد دکار، بیروت، موسسة التاریخ العربی.