رابطۀ طبیعت با خدا در دست‌گاه فکری اسپینوزا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار فلسفه دانشگاه تبریز

2 کارشناس ارشد دانشگاه تبریز

چکیده

رابطة خدا با طبیعت از مسائل دشواری است که در همة‌ ادوار تاریخ فلسفه بدان پرداخته‌اند. در دوران نوزایی و اوائل دورة جدید، این بحث دیگربار و به‌گونه‌ای چالش‌انگیز مورد توجه قرار گرفت و از جمله کسانی که به‌تفصیل به تبیین ارتباط خدا با طبیعت پرداخت و دست‌گاه فکری‌اش را بر این محور بنیان نهاد، باروخ اسپینوزا می‌باشد. در مقالة پیشِ رو، رابطة خدا با طبیعت را در دست‌گاه فکری اسپینوزا بررسی می‌کنیم. در این باره در تاریخ فلسفه دو دیدگاه مطرح است: الف) خداناباوری یا الحاد، ب) همه‌خداانگاری یا وحدت‌وجود. دیدگاه نخست را اهل کنیسه به اسپینوزا نسبت ‌دادند و از فیلسوفان، هیوم او را قائل بدان می‌دانست. اما دیدگاه غالب‌تر در میان اسپینوزاشناسان، قول به وحدت وجود است که از این حیث، او را گاه با وحدت‌وجودیان در سنت‌های عرفانی مسیحیت و اسلام نیز می‌سنجند. البته دیدگاه سومی نیز در کار است به نام «همه‌در‌خدایی» که گرچه در ظاهر به دیدگاه دوم نزدیک است، با خداباوری سازگارتر است و در این مقاله می‌کوشیم با استناد به متون اسپینوزا و واکاوی دو دیدگاه رایج، به‌ویژه وحدت وجود، نشان دهیم که این دیدگاه سوم در تفسیر اندیشه اسپینوزایی از دو دیدگاه نخست، سازگارتر و مقرون‌تر به صواب است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Relation between Nature and God in Spinoza's Philosophy

نویسندگان [English]

  • Syed Mostafa Shahr Aini 1
  • Khadijeh Abbasi 2
1
2
چکیده [English]

The relation between nature and God is among the long-standing questions in the history of philosophy. Nature for the pre-Socratic philosophers is the first thing with which they dealt, and for Socrates, Plato, and especially for Aristotle, was of special importance. The phrase "God or Nature" has been used for the first time by the Stoic philosophers. In the middle ages, the relation between nature and God has been put forwarded within the real of christian theology, and in the renaissance and modern times has continued to be disscussed from a new perspective. Our main concern in the present paper is to study the question in Spinoza's philosophy. In this regard, there dominates two viewpoints: a) atheism, b) pantheism; the former of which is believed by the Synagoge and, among the philosophers, by Hume, and the latter and more dominant, is maintained by the most of historian of philosophy. Ofcourse, there is a third viewpoint, i.e. panentheism, that in spite of its similarity with the pantheism, is more nearer to theism. The authors tries to show that the panentheistic interpretation of spinozism is more consistent with his system of thought than the atheistic or pantheistic ones.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Naturalism
  • theism
  • atheism
  • pantheism
  • panentheism

مراجع

  1. اسپینوزا، باروخ، 1390، اخلاق، ترجمة محسن جهانگیری، تهران، مرکز نشر دانشگاهی
  2. بریه، امیل، 1390، تاریخ فلسفه (قرن هفدهم)، ترجمة اسماعیل سعادت، تهران، انتشارات طرح نو
  3. پارکینسون، ج ،اچ، 1392، تاریخ فلسفة راتلج: دوران نوزایی و عقل‌گرایی قرن 17، ترجمة سیدمصطفی شهرآیینی، انتشارات حکمت با همکاری مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفه
  4. جهانگیری، محسن، 1383، مجموعه مقالات، انتشارات حکمت
  5. دورانت، ویل، 1390، تاریخ فلسفه، ترجمة عباس زریاب خویی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
  6. رنه، دکارت، 1387، تاملاتی بر فلسفه ی اولی، ترجمة دکتر احمدی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی
  7. شهرآیینی، مصطفی، 1389، تاملاتی در باب تاملات دکارت از منظر روش‌شناسی، تهران، ققنوس
  8. شاپور، اعتماد، 1389، تاملاتی بر تاملات فلسفه ی اولی، تهران، نشر هرمس
  9. شایان فر، شهناز، 1393، تعالی و حلول در فلسفه ی اسپینوزا و ملاصدرا، تهران، نشر حکمت

10. کاپلستون، فردریک، 1387، تاریخ فلسفة جلد چهارم (از دکارت تا لایب‌نیتس)، ترجمة غلام‌رضا اعوانی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی

11. کاپلستون، فردریک، 1386، تاریخ فلسفة یونان و روم (از آغاز تا افلاطون)، ترجمة سیدجلاالدین مجتبوی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی

12. یاسپرس، کارل، 1389، اسپینوزا: فلسفه، الهیات و سیاست، ترجمة محمدحسن لطفی، انتشارات طرح نو

13. ریتر،یوآخیم و دیگران، 1391، فرهنگ‌نامه تاریخی مفاهیم فلسفی، ترجمة محمدرضا حسینی بهشتی و بهمن پازوکی، جلد دوم: الهیات، تهران، موسسة پژوهشی حکمت و فلسفة ایران و موسسة فرهنگی-پژوهشی نوارغنون

14. هگل، گوتفرید ویلهلم، 1389، تاریخ فلسفه جلد 3، ترجمة زیبا (سودی) جبلی، تهران، انتشارات شفیعی

15. هریس، ایرول ای، 1389، طرح اجمالی فلسفة اسپینوزا، ترجمة سیدمصطفی شهرآیینی، تهران، نشر نی

16. مجله ی دانشکده ی ادبیات علوم انسانی دانشگاه تهران.سال 34 ش 1و2. بهار و تابستان 1375.ص 50-33

  1. Antonella Corradini-Sergio Galvan and E. Jonathan lowo, 2006, Analytic philosophy  without Naturalism, Rutledge
  2. Allison, Henry E., 1987, Benedict de Spinoza: An Introduction, Yale university press: New Haven and London
  3. Benedict de Spinoza. 1994, A Spinoza Reader: The Ethics and other works, Edited and Translated by Edwin Curley, Princeton University Press
  4. Benedict De Spinoza. 2002. The short treatise on God, Man, His well-being, Spinoza complete works, Translations by Samuel Shirly, Hackett publishing company, United states of America
  5. Benedict De Spinoza. 2002. The Letters, Spinoza complete works, Translations by Samuel Shirly, Hackett publishing company, United states of America
  6. Charles,Taliaferro and Elsa J. Marty, 2010, A Dictionary of philosophy of Religion, Continuum International Publishing Group
  7. Charli, Huenemann, 2008, Interpreting In Spinoza, (Critical Essays), Cambridge  University Press
  8. Descartes, Rene, 2002, The principles of philosophy, Translated by john veitch, Blackmask online, Blackmask Online
  9. Debrabander, Firmin, 2007, Spinoza and Stoics, Continuum International Publishing Group
  10. Furley, Daivid, 2005, Rutledge History of philosophy, Volume 11, Routledge. Taylor and Francis e-Library
  11. Hoy, Terry, 2000, Toward a naturalistic political theory, Praeger Publisher. Printed in the United States of America
  12. P, Levine, Michael, 1994, pantheism: A Non-theistic concept of deity, Routledge: London and New York
  13. Jarrett, Charles, 2007m, Spinoza: A Guide for the perplexed Publisher???
  14. Lioyede, Genevieve, 2008, Spinoza and the Ethics (a Guide for Ethics), Rutledge
  15. Richard, Mason, 2008, The God of Spinoza (A philosophical study), University of Cambridge, Press
  16. Owen, H. P., Concept of Deity, Macmillan, 1971
  17. Sharples, R. W., 1996, Stoics, Epicureans and Sceptics, Rutledge
  18. Wolfson, H. A., 1934, The Philosophy Of Spinoza, 2 Vols., Harward zac . sylvian 1991.NewYork
  19. Woolhouse, Roger, 1993, Descartes, Spinoza, Leibniz (The concept of substance in seventeenth century metaphysics), NewYork
  20. Harper. The Harper Dictionary of Philosophy, Second edition, 1992 press.
  21. Quentin. Smith.1988. An Analysis Of Holiness, Rligious Studies.
  22. Owen, H, P. 1971. Concept of Deity, London: Macmillan.
  23. The Trial of the Witnesses: The Rise and Decline of post-liberal Theology. Paul. J. De Hart Blackwell. Jason Fout.2006
  24. Philip Clayton. Springer science Businness. Media B V 2010
پژوهش های هستی شناختی
دوره 5، شماره 10
بهمن 1395
صفحه 101-119

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار