تحلیلی فلسفی از معیار موجبیت فیزیکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

مسأله اصلی این مقاله این است که آیا علم فیزیک عهده‌دار تحقیق در خصوص موجبیتی بودن (یا نبودن) جهان است یا متافیزیک؟ در این مقاله ضمن دفاع از ادعای تقدم اصول عام متافیزیکی بر نظریه‌های فیزیک، ابتنای معیار موجبیت فیزیکی بر اساس متافیزیک صدرایی نشان داده می‌شود. در این راستا ابتدا دو ایده رونوشت کلی جهان و نیز تحول منحصر به فرد سیستم، به عنوان معیار موجبیت در سیستم‌های فیزیکی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و پس از نشان دادن کاستی ایده نخست در مواجهه با موجبیت پیچیده، از ایده دوم دفاع می‌شود. استدلال به نفع معیار مزبور، مبتنی بر آموزه‌های فلسفه صدرایی در بحث ضرورت علّی و اصل سنخیت، صورت‌بندی می‌شود. در انتها نیز با تحلیل موجبیت در نظریه مکانیک کوانتم و نظریه نسبیت خاص، بر اساس معیار تحول منحصر به فرد و ضرورت علّی، نشان داده می‌شود که بر خلاف تصور رایج از نظریه کوانتم، چنین نیست که این نظریه، ناقض معیار موجبیت باشد. همچنین از طرف دیگر، و با تفکیک بین موجبیت و پیش‌بینی‌پذیری، چنین نیست که نظریۀ اکیداً موجبیتی نسبیت خاص، مستلزم پیش‌بینی‌پذیری باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Philosophical Analysis of the Criterion of Physical Determinism

نویسنده [English]

  • Mahmoud Mokhtari
Assistant professor of Shahid Beheshti university
چکیده [English]

   The main purpose of this paper is to analyze the concept of determinism whether belongs to the physics or metaphysics. The Laplacian determinism is explained and its components are analyzed exactly. The criteria of the deterministic physical systems are developed according to the philosophical understanding. In this regard two ideas for modeling the determinism in the physical systems are reviewed: 1- the Globally Duplicated (GD) idea in a deterministic world as well as 2- the Unique Evolution (UE) of deterministic system. The first idea is criticized for its defect in encountering the sophisticated determinism. The second criterion is vindicated based on Mulla Sadra's philosophical teachings on the causal necessity. According to the UE criterion, the modern physics theories such as quantum mechanics and special relativity theory are analyzed. It is shown that contrary to the popular perception, the quantum theory does not violate the determinism criterion. Moreover the strongly deterministic theory of special relativity does not entail predictability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Determinism
  • Causal Necessity
  • Sophisticated Determinism
  • Unique Evolution

مراجع

- خادمی، عین‌الله (1388): علّیت از دیدگاه فیلسوفان مسلمان و فیلسوفان تجربه‌گرا، قم، بوستان کتاب.
- گلشنی، مهدی (1390): تحلیلی از دیدگاه‌های فلسفی فیزیکدانان معاصر، چاپ پنجم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- مطهری، مرتضی (1325): "پاورقی‌ها"، در: طباطبایی، علامه سیّد محمّد حسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 3، مقاله نهم، انتشارات صدرا.
- Belot, G. (1995): "New Work for Counterpart Theorists: Determinism", British Journal for the Philosophy of Science, 46, 185-195.
- Beebee, H. (2000): "The Non-Governing Conception of Laws of Nature", Philosophy and Phenomenological Research, 61(3), 571-594.
- Bishop, R. C. (2006): “Determinism and Indeterminism”, in: Borchert, D. M.  (ed.), Encyclopedia of Philosophy, MI: Macmillian Reference, Vol. 3, 29–35.
- Bishop, R. C. (2005): "Anvil or Onion? Determinism as a Layered Concept", Erkenntnis, 63(1), 55 – 71.
- Bunge, Mario (1979): Causality and Modern Science, Dover Publications, New York.
- Cartwright, N. (1999): The Dappled World: A Study of the Boundaries of Science, Cambridge University Press.
- Cushing, James T. (1994): Quantum Mechanics (Historical Contingency and the Copenhagen Hegemony), the University of Chicago Press.
- Earman, John (1995): Bangs, Crunches, Whimpers and Shrieks; (Singularities and Acausalities in Relativistic Spacetimes), Oxford University Press, Inc.
-bEarman (1986): A Primer on Determinism, Netherlands, Reidel Publishing Company.
- Hoefer, C. (2016): "Causal Determinism", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2016 Edition), Edward N. Zalta (ed.), [Online]: <http://plato.stanford.edu/archives/spr2016/entries/determinism-causal/>.
- Laplace P. S. (1820): Theorie analytique des probabilities, Paris, Courcier. Translation from Nagel E. (1961): The Structure of Science, New York, Harcourt, Brace and World.
- Lewis, D. (1986): On the Plurarity of Worlds, New York, Blackwell.
- Maudlin, T. (2007): The Metaphysics Within Physics, Oxford University Press.
- Melia, J. (1999): "Holes Haecceitism and Two Conceptions of Determinism", British Journal for the Philosophy of Science, 50, 639-664.
- Mercier, Andre (1971): “Forms of Determinism, Objectivity, and the Classification of Sciences”, in: Yourgrau, W. (ed.), Perspectives in Quantum Theory, MIT Press.
- Mumford, S. (2004): Laws in Nature, London, Routledge.
- Nagel E. (1961): The Structure of Science, New York, Harcourt, Brace and World.
Popper K. R. (1982): The Open Universe, Cambridge, Routledge.
پژوهش های هستی شناختی
دوره 5، شماره 10
بهمن 1395
صفحه 87-99

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار