معنای عرض بودن وجود در فلسفه ابن سینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای تخصصی دانشگاه تهران

چکیده

آنچه این جستار در پی بررسی آن است، معنای این سخن مکرر ابن سیناست که وجود عرضِ ماهیت و یا عرضی آن است. محققان همواره تلاش کرده‌اند این نکته را در قالب یکی از معانی عرضی در باب مقولات، ایساغوجی و یا برهان تفسیر کنند. همانطور که از اعتراضات ابن رشد بر می‌آید، با توجه به اینکه تعبیر معنای عرض باب مقولات برای وجود همواره برای محققان بسیار عجیب و غیر قابل قبول به نظر می‌رسیده است، معنای عرضی در دو باب دیگر تنها راه گریز بوده است. در اینجا پیشنهاد خواهیم کرد که گرچه وجود نزد ابن سینا در نسبت با ماهیت لاجرم عرضی باب ایساغوجی و نیز عرضی باب برهان خواهد بود چراکه نه وجود ذاتی هیچ ماهیتی است و نه هیچ ماهیتی ذاتی وجود. آنچه ابن سینا در نظر دارد معنای «بیرون، در و با» ماهیت بودن وجود است که از معنای عرض باب مقولات، آنگونه که در فلسفه اسلامی درک می‌شود، گرفته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Sense of Being s an Accident in Avicenna’s Metaphysics

نویسنده [English]

  • Mohammad Bagher ghomi
Ph.D in Islamic philosophy, Tehran University
چکیده [English]

This article is going to discuss on the meaning of Ibn Sina’s repeated statement that being is the accidence of quiddity (mahiyat) or its accidental feature. The commentators have always been trying to interpret that, on the basis of one of the accidental senses in categories, argument and universals. As it can be understood obviously from Ibn Rushd’s critiques, since it has always been strange and unacceptable for the philosophers and Ibn Sina’s commentators to take being as the categorical sense of accidence, the accidental of Universals were the feasible options. We have suggested that though being in Ibn Sina’s philosophy corresponding to mahiyat, has to be the accidental of universals or argument, because being cannot be essential for the quiddity, what Ibn Sina has had in his mind, is the sense of being to be 'outside, in and with' mahiyat which is taken from the accident inthe categories as conceived in Islamic philosophy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • being
  • Quiddity (Mahiyat)
  • substance
  • accident
  • Accidental
ابن رشد، ابو ولید محمدبن احمد، (1377الف)، تلخیص کتاب مابعدالطبیعه، تحقیق و مقدمه: عثمان امین، تهران، حکمت.
ابن رشد، ابو ولید محمدبن احمد، (1377ب)، تفسیر مابعدالطبیعه، تهران، حکمت.
ابن رشد، ابو ولید محمدبن احمد، (1993)، تهافت­التهافت، مقدمه و تعلیق: محمد العریبی، بیروت، دارالفکر.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1371)، المباحثات، قم، بیدار.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1376)، الهیات من کتاب­الشفاء، تحقیق: حسن حسن­زادۀ آملی، قم، مؤسسۀ بوستان کتاب.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1383الف)، الاشارات والتنبیهات، مع شرح الخواجه نصیرالدین طوسی و المحاکات لقطب الدین رازی، محقق: کریم فیضی، قم، مطبوعات دینی.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1383ب)، الهیات دانشنامۀ علایی، مقدمه و حواشی محمد معین، تهران، دانشگاه بو علی سینا.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1391)، شیخ­الرئیس ابوعلی سینا برهان شفا، ترجمه و تفسیر: مهدی قوام صفری، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1404الف)، التعلیقات، تحقیق: عبدالرحمن بدوی، بیروت، مکتبۀ الاعلام الاسلامی.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1404ب)، الشفاء (المنطق)، تحقیق: سعید زاید و ...، قم، مکتبۀ آیۀ الله المرعشی.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1956)، النفس من کتاب الشفاء، پراگ، المجمع العلمى التشکوسلوفاکى
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1980)، عیون­الحکمۀ، مقدمه و تحقیق: عبدالرحمن بدوی، چاپ دوم، بیروت، دارالقلم.
فارابی، ابونصر، (1413)، الاعمال­الفلسفیۀ، مقدمه، تحقیق و تعلیق: جعفر آل یاسین، بیروت، دارالمناهل.
فارابی، ابونصر، (1986)، کتاب­الحروف، مقدمه، تحقیق و تعلیق: محسن مهدی، بیروت، دارالمشرق.