تبیین وجودی مرگ از دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه الزهراء (س)

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه الزهراء (س)

چکیده

در این مقاله با استفاده از مبانی سه­گانۀ هستی­شناسی، جهان­شناسی و انسان­شناسی به تبیین مرگ از نظر ابن­سینا و ملاصدرا پرداخته شده است. ابن­سینا بر مبنای نگرش ماهوی، از مبانی انسان­شناختی همانند دو ساحتی بودن انسان، روحانیة­الحدوث و روحانیةالبقا بودن نفس در تبیین مرگ بهره می­گیرد. در جهان­شناسی ابن سینا مسألۀ مرگ، بدون حضور عالم مثال منفصل و با تأکید بر عالم عقل و نظریۀ افلاک تبیین می­شود. او با استفاده از این مبانی و با تقسیم مرگ به دو قسم طبیعی و ارادی، تبیینی ماهوی و طبی از مرگ ارائه می­دهد، بدین­گونه که مرگ قطع تعلق نفس به بدن است و علت اصلی آن حرارت و طبیعت، عدم قابلیت بدن و تناهی قوای آن است، درحالی­که ملاصدرا بر پایۀ نگرش وجودی از مبانی انسان­شناختی و جهان­شناختی در تبیین مرگ بهره می­گیرد مانند انحای سه­گانۀ تجرد نفس، جسمانیة­الحدوث و روحانیةالبقا بودن آن و اعتقاد به عوالم سه­گانۀ هستی که عبارتند از: عالم عقل، عالم مثال و عالم ماده که انسان در تداوم حرکت وجودی خود با مرگ، قوس صعود را در این عوالم طی می­کند. ملاصدرا با تقسیم مرگ به سه نوع طبیعی، اخترامی و ارادی، تبیینی متافیزیکی و وجودی از مرگ طبیعی ارائه می­دهد، با این توضیح که: مرگ، امری وجودی و پایان حرکت تکاملی و استقلالی نفس از بدن است. تفاوت این دو تبیین این است که در نظر ابن­سینا بدن نقش اصلی در مرگ دارد، درحالی­که در نظر ملاصدرا نفس نقش اصلی را در مرگ ایفا می­کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Survey of Irvin Yalom's Attitude to the Relationship Between Ontological Concerns of Death Thinking and Meaning of Life

نویسندگان [English]

  • Shahnaz Shayanfar 1
  • Zahra Moghaddamlelkolo 2
1 Academic member of Alzahra University
2 Student in master degree, Alzahra University
چکیده [English]

This paper intends to study the contemporary psychotherapist approach, Irvin Yalom, to the impact of death thinking on problem of meaning of life when its psychological content in light of existentialist philosophy is considered.  First of all, existential psychology has been introduced as a school which Yalom belongs to and then the components of existential approach in Yalom's viewpoint which has been influenced by Epicurus, Nietzsche and Heidegger, will be explained further by his differences with Sigmund Freud's viewpoint. In main part of paper, Yalom's viewpoint on death thinking, fear of death and anxiety of death which may cause troubles in human life particularly ones who are interested in philosophy, will be elucidated and then problem of meaning of life in Yalom's attitude and its differences with Victor Frankl's viewpoint as well. Finally, it has tried to study and criticize Yalom's solution in order to encounter the life meaningless which resulted from death thinking.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Existential Approach
  • Death Thinking
  • Death Fear
  • Heidegger
  • Rippling
آشتیانی، سید جلال­الدین، (1381)، شرح بر زادالمسافر، چاپ سوم، قم، بوستان کتاب (دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم).
آشتیانی، سید جلال­الدین، (1378)، شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا، قم، بوستان کتاب.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1376)، الهیات من کتاب الشفاء، تحقیق: حسن­زادۀ آملی، چاپ سوم، قم، مؤسسۀ بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1375الف)، الاشارات و تنبیهات، چاپ اول، قم، نشر البلاغۀ.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1375 ب)، شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، خواجه طوسی، چاپ اول، قم، نشر ­البلاغۀ.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (2007)، رسالۀ احوال­النفس، مقدمه و تحقیق: فؤاد الاهوانی، پاریس، دار بیبلیون.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1400)، رسائل، رسالۀ الشفاء من الخوف الموت، تهران، بیدار.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1383)، رساله نفس، تصحیح: موسی عمید، چاپ دوم، همدان، دانشگاه بوعلی سینا.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1404الف)، الشفاء (الهیات)، به تصحیح سعید زاید، قم، آیت الله مرعشی.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1404ب)، الشفاء (الطبیعیات)، قم، مکتبۀ حضرت آیت الله المرعشی.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1371)، المباحثات، تحقیق و تعلیق محسن بیدار، قم، بیدار.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1363)، المبدأ و المعاد، به اهتمام: عبدالله نورانی، چاپ اول، تهران، مؤسسۀ مطالعات اسلامی.
 ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1388)، مجموعه رسائل، ترجمۀ هفده رساله، تصحیح و توضیحات: سید محمود طاهری، چاپ اول، قم، آیت اشراق.
ابراهیمی­دینانی، غلامحسین، (1379)، شعاع اندیشه و شهود در فلسفۀ سهروردی، چاپ پنجم، تهران، حکمت.
اکبری، رضا، (1390)، نظر علامه طباطبایی در باب تمایز وجود و ماهیت و نقش آن در تقریر برهان صدیقین، فصلنامۀ فلسفه و کلام اسلامی آینۀ معرفت، دانشگاه شهید بهشتی.
امجدیان، قاسم و دیرباز، عسگر، (1393)، نقد دیدگاه صدر المتألهین دربارة مرگ انسان با تکیه بر آرای ابن سینا، معرفت فلسفی، سال دوازدهم، شمارۀ اول، صص 142- 121.
حسن­زادۀ ­آملی، حسن، (1386)، اتحاد عاقل به معقول، چاپ دوم، قم، بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
حسن­زادۀ ­آملی، حسن، (بی­تا)، گشتی در حرکت، چاپ اول، بی­جا، مرکز نشر فرهنگی رجاء.
حسینی سرایی، مجتبی [و دیگران]، (1386)، ملاصدرا به روایت ما، زیر نظر: رضا اکبری، چاپ اول، تهران، شرکت چاپ و نشر بین­الملل.
خادمی، عین الله، (1390)، نظام فیض از دیدگاه فیلسوفان مسلمان، تهران، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
خامنه­ای، محمد، (1383)، حکمت متعالیه و ملاصدرا، چاپ اول، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ذبیحی، محمد، (1386)، فلسفۀ مشاء: با تکیه بر اهم آرای ابن­سینا، چاپ اول، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت).
سعیدی­مهر، محمد، (1385)، ابن­سینا و مسألۀ اتحاد عاقل با معقول؛ یک معمای تاریخی، فصلنامۀ علمی- پژوهشی انجمن معارف اسلامی ایران، سال دوم، شمارۀ دوم.
صدر الدین شیرازی، محمدبن ابراهیم، (1387)، رسالۀ فی اتحاد العاقل و المعقول، تصحیح و تحقیق بیوک علیزاده، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
صدرالدین شیرازى، محمدبن ابراهیم، (1366)، تفسیر القرآن الکریم (صدرا)، 7 جلد، چاپ دوم، قم، بیدار.
صدرالدین شیرازى، محمدبن ابراهیم، (1981)، الحکمۀ المتعالیۀ فى الاسفار­ العقلیۀ الاربعۀ، ج 1و 3و 8و 9، چاپ سوم، بیروت، دار احیاءالتراث.
صدرالدین شیرازى، محمدبن ابراهیم، (1375)، رسائل فلسفی صدرالمتألهین، تحقیق و تصحیح: حمید ناجی اصفهانی، تهران، حکمت.
صدرالدین شیرازى، محمدبن ابراهیم، (1360)، الشواهدالربوبیۀ فی مناهج­ السلوکیۀ، تصحیح و تعلیق: جلال­الدین آشتیانی، چاپ دوم، مشهد، المرکز الجامعی للنشر.
صدرالدین شیرازى، محمدبن ابراهیم، (1363الف)، کتاب المشاعر، چاپ کربن، تهران، کتابخانه طهوری.
صدرالدین شیرازى، محمدبن ابراهیم، (1363ب)، مفاتیح­الغیب، مقدمه و تصحیح: محمد خواجوی، چاپ اول، تهران، مؤسسۀ تحقیقات فرهنگی.
طباطبایی، سید محمدحسین، (1385)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مقدمه و پاورقی: مرتضی مطهری، چاپ دهم، تهران، صدرا.
 طباطبایی، سید محمدحسین، (بی­تا)، نهایۀ الحکمۀ، چاپ دوازدهم، قم، مؤسسۀ النشر الاسلامی ­التابعۀ­ لجماعۀ ­المدرسین بقم.
عبودیت، عبدالرسول، (138)، درآمدی به نظام حکمت صدرائی، چاپ اول، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
فاضلی، علی‌رضا و اکبریان، رضا، (1386)، «بررسی چیستی مرگ از دیدگاه افلاطون و ملاصدرا»، مجلۀ قبسات، زمستان، شمارۀ 46، صص 49 – 70.
مصباح یزدی، محمدتقی، (1380)، شرح جلد هشتم الاسفار الاربعۀ، درس­های جزء دوم، تحقیق و نگارش: محمد سعیدی مهر، چاپ اول، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مطهری، مرتضی، (1370)، درس­های الهیات­ شفا، چاپ دوم، تهران، حکمت.