بررسی کارآیی روش شهودی و حجیت معرفت‌شناختی آن در تحلیل پدیدۀ آگاهی با تأکید بر مکتب اشراق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری فلسفۀ اسلامی دانشگاه باقر العلوم (ع)

10.22061/orj.2023.1910

چکیده

شهود به مثابۀ یک روش، مبنای بسیاری از استدلال‌های فلسفی در حوزۀ علم النفس و آگاهی است. آگاهی و ادراک در عین حال که از ساده‌ترین و بدیهی‌ترین پدیدارهای جهان ما است، اما در عین حال پیچیده‌ترین مسائل فلسفی درخصوص آن پدید آمده است. مکاتب مختلف فلسفی بسته به نظام فکری خود پاسخ‌های متعددی به پرسش چیستیِ آگاهی و ادراک داده‌اند. برخی استدلال‌ها از داده‌های حسی و دانش تجربی برای پاسخ ÷به این پرسش بهره گرفته‌اند و برخی دیگر مبانی نظری و عقلی را بن‌مایۀ براهین خود قرار داده‌اند. در این میان برخی فیلسوفان از یافته‌های شهودی برای تبیین آگاهی و ادراک بهره جسته‌اند. با وجود آنکه استفاده از داده‌های شهودی شیوع بسیاری به‌ویژه در میان اندیشمندان مسلمان دارد اما شهود به مثابۀ یک روش در استدلال‌های علم النفسی سامان نیافته است. در این پژوهش سعی می‌گردد، چگونگی استفاده از شهود و کارایی آن در نظام‌های مختلف فلسفی و به ویژه در سه مکتب محوری مشاء، اشراق و حکمت متعالیه، در خصوص مسائل علم النفس مورد بحث قرار گیرد. به‌نظر می‌رسد، روش شهودی، روشی نظام‌مند و کارا برای حلّ مسائل حوزۀ آگاهی و ادراک است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Effectiveness of the Intuitive Method and Its Epistemic Justification in Analyzing the Phenomenon of Consciousness: A Case Study of the Islamic Illuminationist School of Thought

نویسنده [English]

  • Mahdi Karimi
PhD, Islamic Philosophy, Baqir al-Olum University
چکیده [English]

Intuition as a method serves as the foundation of many philosophical arguments in Islamic philosophical psychology and consciousness. Although consciousness and perception are among the simplest and most evident phenomena in our world, they have given rise to the most complicated problems in philosophy. Given their intellectual systems, various philosophical schools of thought have offered different replies to the question of the nature of consciousness and perception. Some arguments draw on sensory data and empirical knowledge to answer the question, and others deploy theoretical and intellectual principles as grounds of their arguments. Furthermore, there are philosophers who utilize intuitive findings to account for consciousness and perception. While the use of intuitive data is ubiquitous among Muslim intellectuals, no formulation has been presented about the nature of intuition as a method in psychological arguments. In this research, the author deal with the following question: how intuition is used in different Islamic philosophical systems, particularly in the three pivotal schools of thought: Peripatetic, Illuminationist, and Transcendent philosophies and what is its effectiveness as well.. It seems that the intuitive method is an effective systematic method for solving the problems pertaining to consciousness and perception.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Methodology
  • Intuition
  • Consciousness
  • Perception
  • Ishraq

مراجع

 Ibn al-Rushd. Tahāfut al-tahāfut. Beirut: Dar al-Fikr; 1993. Arabic.
Ibn Sīnā, Ḥ. H. Al-Ishārāt wa-l-tanbīhāt. Beirut: Dar al-Fikr; 1996. Arabic.
________. Al-Nijāt min al-gharaq fī baḥr al-ḍalālāt. Edited by Mohammad Taghi Daneshpajooh. Tehran: University of Tehran Press; 2000. Arabic.
Ibn ʿArabī. M. Al-Futūḥāt al-Makkiyya. Beirut: Sadir Publications; without data Arabic.
Plato. Plato's collected works. Translated by Mohammad Hassan Lotfi. Tehran: Kharazmi Publications; 2001. Persian.
Shahrezūrī. Sh. Sharḥ ḥikmat al-ishrāq. Edited by Hossein Ziai Torbati. Tehran: Institute for Cultural Studies and Research; 1993. Arabic.
Shīrāzī. Ṣ. Mafātīḥ al-ghayb. Edited by Mohammad Khajavi. Tehran: Institute for Cultural Studies and Research; 1984. Arabic.
________. Al-Ḥikmat al-mutaʿāliya fī l-asfār al-ʿaqliyyat al-arbaʿa. Beirut: Dar Ihyaʾ al-Turath al-ʿArabi; 1981. Arabic.
________. Collected philosophical essays. Edited by Hamed Naji Esfahani. Tehran: Hekmat Publications; 1996. Arabic.
Javadi Amoli. A. Raḥīq makhtūm. Qom: Isra Publications; 2010. Arabic.
Hassanzadeh Amoli, H.. Expositions and commentaries on Āghāz wa anjām Khwāja Naṣīr al-Dīn Ṭūsī. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance, Publication Organization; 1995. Persian.
Suhrawardī, Sh. Al-Alwāḥ al-ʿImādiyya. In Shaykh al-Ishrāq’s collected works (fourth volume). Edited by Henry Corbin and others. Tehran: Institute of Cultural Studies and Research; 1996a. Arabic.
________. Ḥikmat al-ishrāq. In Shaykh al-Ishrāq’s collected works (second volume). Edited by Henry Corbin and others. Tehran: Institute of Cultural Studies and Research; 1996b. Arabic.
________.. Kitāb al-talwīḥāt al-lawḥiyya wa-l-ʿarshiyya. In Shaykh al-Ishrāq’s collected works (first volume). Edited by Henry Corbin and others. Tehran: Institute of Cultural Studies and Research. 1996c. Arabic.
Fanārī. M. Miṣbāḥ al-uns (sharḥ miftāḥ al-ghayb). Edited by Mohammad Khajavi. Tehran: Mowla Publications; 1995. Arabic.
Motahhari. M. Principles of philosophy and the method of realism. In Collected works (sixth volume, the second volume of the philosophy section). Tehran: Sadra Publications. 2005. Arabic.
Narāqī, M. M. Al-Lumuʿāt al-ilāhiyya. Edited by Sayyed Jalal-ed-Din Ashtiani. Tehran: Publications of Iranian Philosophical Association. 1978 . Arabic.
Crane. T. The Mechanical Mind: A Philosophical Introduction to Minds, Machines and Mental Representation. London: Routledge; 2003.
Hegel. G.W.F.. Phenomenology of Spirit. Translated by A. V. Miller with Analysis of the Text and Foreword by J. N. Findlay. Oxford: Oxford University Press; 1979.
Levine. J. “Materialism and Qualia: the Explanatory Gap.” Pacific Philosophical Quarterly; 1983. no. 64: 354–61.
Maslin. K. T. An Introduction to the Philosophy of Mind. Cambridge: Polity Press; 2001.
Nagel, T. “What Is It Like to Be a Bat?” The Philosophical Review; 1974. Volume83. no. 4: 435–50.
Searle. J. D. Dennett and D. Chalmers. The Mystery of Consciousness. New York: New York Review of Books; 1997.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار