عدالت پژوهی در حکمت متعالیه (بررسی جایگاه، ابعاد و لوازم وجود شناختی عدالت از منظر ملاصدرا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه اصفهان

چکیده

عدالت در اندیشۀ صدرایی، یک محور اساسی بوده و در آثار او به ابعاد مختلف آن پرداخته شده است؛ این پردازش تا آنجاست که حتی می توان مدعی شد که بنیان حکمت متعالیه، براساس نگرش به عدل بنا شده است و بر این اساس حکمت صدرالمتألهین را می­توان حکمت عدل و اعتدال، و فلسفۀ او را فلسفۀ عدالت اجتماعی دانست. عدالت پژوهی در حکمت متعالیۀ ملاصدرا، ساحت­های مختلفی دارد که کمتر به آنها توجه شده و ما در نوشتار حاضر، به طرح آنها پرداخته­ایم. این ساحت­ها عبارتند از: ساحت تشریعی، جزایی، معرفت شناختی، مدنی- اجتماعی و سیاسی، و فلسفی (وجودشناختی). همچنین، این مقاله در نهایت، به تبیین آثار و لوازم تحقّق عدالت در نفس آدمی و مدینۀ انسانی پرداخته است. برخی از مهمترین نتایج و برکات وجودی آن، از قبیل رواج فضائل و مکارم اخلاقی، استقرار حکمت، حریّت (آزادی) و امنیّت، تأمین سعادت و کمال انسانی را بیان می­دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Justice in Transcendental Philosophy (The place, aspects and ontological requisite of justice for Mulla Sadra)

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mahdi Emamijomeh
  • Mahdi Ganjvar
Esfahan University
چکیده [English]

For Sadra, justice has been a base studied in detail and deeply; the importance of justice is to such an extent which one may claim its being foundation for transcendental philosophy. Such being the case, Sadra`s philosophy may be titled that of justice and moderation. Studying justice in Sadra`s transcendent philosophy is of different aspects little studied; this paper seeks to refer to them. The aspects include those of: legislation, punishment, epistemology, society, politics and philosophy (ontology). Again, this paper explains the consequences of establishing justice in human soul and society of which one may refer to ethical virtues, establishment of hikmah, freedom, security, human happiness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Justice
  • Equality
  • transcendent philosophy
  • Utopia
  • Security
  • Happiness
  • Human perfection
[1] ابن­سینا، حسین بن عبدالله (1375)، الاشارات و التنبیهات، شرح خواجه نصیر الدین طوسی، قم: نشر البلاغه
[2] اکبریان، رضا، (1388)، جایگاه انسان در حکمت متعالیه ملاصدرا، تهران، نشر علم.
[3] پرتو، ابوالقاسم، (1373)، اندیشه­های فلسفی ایرانی، تهران، اساطیر.
[4] راسل، برتراند، (1373)، تاریخ فلسفه غرب، ترجمۀ نجف دریابندری، تهران، نشر پرواز.
[5] صادقی، مرضیه، (1381)، عدالت به عنوان فضیلتِ نفس، فصلنامۀ پژوهش­های فلسفی- کلامی، شماره 13 و 14.
[6] فارابی، ابونصرمحمد، (1346ق)، التنبیه علی سبیل السعادۀ، حیدر آباد دکن، مطبعة مجلس دایرة المعارف العثمانیة.
[7] فارابی، ابونصرمحمد، (1358)، سیاست مدنیه، سیدجعفر سجادی، تهران، انجمن فلسفۀ ایران.
[8] فارابی، ابونصرمحمد، (1959م)، مبادی آراء اهل المدینة الفاضلۀ، البیر نصری نادر، بیروت، المطبعة الکاثولیکیة.
[9] فارابی، ابونصرمحمد، (1361)، اندیشه­های اهل مدینۀ فاضله، ترجمه و تحشیۀ سید جعفر سجادی، تهران، کتابخانۀ طهوری.
[10] مطهری، مرتضی، (1359)، بیست گفتار، تهران، صدرا.
[11] ملاصدرا (صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم)، (1340)، رسالۀ سه اصل، تصحیح سید حسین نصر، تهران، چاپخانۀ دانشگاه تهران.
[12] ملاصدرا، (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
[13] ملاصدرا، (1363)، مفاتیح الغیب، ترجمۀ محمد خواجوی، تهران، مولی.
[14] ملاصدرا، (1367)، شرح اصول کافی، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[15] ملاصدرا، (1375)، الشواهد الربوبیۀ، چاپ شده در: مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، تحقیق و تصحیح حامد ناجی اصفهانی، تهران، حکمت.
[16] ملاصدرا، (1380 الف)، الحکمة المتعالیۀ فی الاسفار الربعة العقلیۀ، تصحیح و تحقیق و مقدمۀ مقصود محمدی؛ باشراف سید محمد خامنه­ای، تهران، بنیاد حکمت صدرا، جلد 2.
[17] ملاصدرا، (1380 ب)، اسرار الآیات و انوار البینات، ترجمۀ محمد خواجوی، تهران، مولی.
[18] ملاصدرا، (1381)، کسر الاصنام الجاهلیۀ، تصحیح و تحقیق محسن جهانگیری، تهران، بنیاد حکمت صدرا.
[19] ملاصدرا، (1382)، الحکمة المتعالیۀ فی الاسفار الاربعة العقلیۀ، تصحیح و تحقیق و مقدمۀ رضا اکبریان؛ باشراف سید محمد خامنه­ای، تهران، بنیاد حکمت صدرا، جلد 9.
[20] ملاصدرا، (1383 الف)، الحکمۀ المتعالیۀ فی الاسفار الاربعة العقلیۀ، تصحیح و تحقیق و مقدمۀ مقصود محمدی؛ باشراف سید محمد خامنه­ای، تهران، بنیاد حکمت صدرا.
[21] ملاصدرا، (1383 ب)، رسالۀ المشاعر، شرح ملامحمد جعفر لاهیجی، تعلیق و مقدمۀ سیدجلال الدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب.
[22] ملاصدرا، (1383 ج)، الشواهد الربوبیۀ، ترجمه و شرح دکتر جواد مصلح، تهران، سروش.
[23] ملاصدرا، (بی­تا)، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح محمد خواجوی، قم، انتشارات بیدار.
[24] ملاصدرا، (1361)، الحکمۀ العرشیۀ ،تهران، انتشارات مولی.
[25] ناظرزاده کرمانی، فرناز، (1376)،  فلسفۀ سیاسی فارابی، تهران، انتشارات دانشگاه الزهراء(س).
[26] هابز، تامس، (1380)، لویاتان، ترجمۀ حسین بشیریه، تهران، نشر نی.
[27] واعظی، احمد، (1388)، نقد و بررسی نظریه­های عدالت، قم، مؤسسۀ آموزشی پژوهشی امام خمینی.
 
منابع لاتین
[28] Pownes. Stephenam, (1998)”constructivism” in: Routledge encyclopedia of philosophy, Routledge, vol 2.
[29] Meller.david (1998) “desert and merit ” in: Rutledge encyclopedia of philosophy, vol3,p.24.
[30] Perelman, chaim, (1970) Justice et Raison, 2eed, edition de universite de Broxelles.
[31] Aristotle (1952), Nicomachean Ethics, in Great Books, Encyclopaedia Britannica. vol 8.
[32] Ross, D, (1980) Aristotle, revised J. L. Ackrill and J. ourmson, (oxford: oxford university press.
[33] C. Beker&, Lowrance (1992) Encyclopedia of Ethics, New york London.
[34] Plato, (1974) Republic, in Great Books, penguin, vol 6.