تبیین وجود شناختی صفات فعل از دیدگاه حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات اصفهان

2 دانشگاه اصفهان

3 دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

نحوة وجود صفات الهی و نوع ارتباط آنها با ذات مقدس حق از اصلی ترین مسائل خداشناسی است که نطریات گوناگونی در بارة آن از طرف مکاتب فلسفی، کلامی و فرقه­های مذهبی بیان شده است. اگر چه این مسأله هم در باب صفات ذات مطرح است و هم در باب صفات فعل. اما بررسی آن در قلمرو صفات فعل از  اهمیت و صعوبت بیشتری برخوردار است. این صفات طبق نظر مشهور فیلسوفان مسلمان، زائد بر ذات و صرفاً انتزاعاتی ذهنی‌اند. با این حال، تحلیل جامع و مستقل قابل اعتنایی در این باره ارائه نشده است. در تحقیق حاضر از طریق تحلیل مفهوم اضافه، ثابت شده است که اضافه دارای وجود خارجی است بنا براین، صفات فعل نیز باید دارای وجود خارجی باشند. اما وجودی انگاشتن صفات فعل ما را با مشکل بزرگی روبرو می­کند که همین مشکل معتزله را به نفی صفات واداشت. برای رفع این مشکل در حکمت متعالیه با استفاده از مبنای اصالت و تشکیک وجود، نوعی رابطه را  می­توان بین خداوند سبحان و این صفات وجودی تعریف کرد که درعین حفظ تنزیه و بساطت حق، وجود این صفات نیز حقیقی تلقی شده و ذات مقدس حق را حقیقتاً مصداق این صفات دانست.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ontological Explanation of the Qualities of Action in Transcendent Philosophy

نویسندگان [English]

  • Hassan Azizi 1
  • Mahdi Dehbashi 2
  • Mousa Malayeri 3
1 Islamic Azad University, Isfahan
2 Isfahan University
3 Islamic Azad University
چکیده [English]

The Existence of Divine qualities and their relation to the holy Essence of God have been counted from basic problem of theology on which different views have been presented in philosophy, theology and religious sects. The problem include the qualities of essence and the qualities of action both, the latter, however, is more considerable and difficult. As is understood in Muslim philosophers` thought, the qualities of action are those abstracted with a comparison made by human mind between God and His creatures. They cannot, therefore, be found in the Essence. In spite of the fact, however, there cannot be found any overall and reliable study in the field. In the present paper, based on an analysis of the concept of relation, it has been proved that relation is an objective being. However, when the qualities of action are regarded as existential and objective, a difficult problem happens; it is just the problem leading mu`atazilih to deny these qualities. In transcendent philosophy, based upon real establishment and gradation of existence, one may prove a type of relation between God and these existential qualities and, in this manner, considering the Essence absolutely pure, may know the Essence really an object verily qualified with them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quality
  • Quality of action
  • Relative qualities
  • Grouping qualities
  • Quality of essence
[1] آشتیانی، سیدجلال­الدین، (1382)، هستی از نظر فلسفه و عرفان، قم، مؤسسه بوستان کتاب
[2] ابن­سینا، (1404 ق)، الشفاء (الالهیات)، به تصحیح سعید زاید، قم، مکتبۀ آیۀ الله المرعشى‏.
[3] ارسطو، (1367 ش)، متافیزیک، کتاب پنجم فصل پانزدهم، نشر گفتار، ترجمه شرف­الدین خراسانی.
[4] افلوطین، (‏1413 ق)، ‏اثولوجیا، تحقیق از عبدالرحمن بدوى، قم‏، انتشارات بیدار. ‏
[5] جوادی آملی، عبداله، (1387 ش)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، توحید در قرآن، قم، مرکز نشر إسراء.
[6] جوادی آملی، عبداله، (1368 ش)، شرح حکمت متعالیه اسفار اربعه، بخش دوم از جلد ششم، انتشارات الزهراء.
[7] صدرالمتألهین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1363 ش)‏، مفاتیح الغیب،‏ مقدمه و تصحیح از محمد خواجوى‏ تهران،‏ مؤسسه تحقیقات فرهنگى.
[8] سبزواری، حاج ملاهادی، (1369-1370)، شرح المنظومه، تصحیح و تعلیق از آیت الله حسن زاده آملى و تحقیق و تقدیم از مسعود طالبى، تهران، نشرناب.
[9] صدرالمتألهین شیرازی، محمد بن ابراهیم ، (1981 م)‏، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت‏، دار احیاء­التراث‏.
[10] صدرالمتألهین شیرازی، محمد بن ابراهیم ، (1354 ش)، المبدأ و المعاد، به تصحیح سید جلال الدین آشتیانى‏، تهران‏، انجمن حکمت و فلسفه ایران‏.
[11] صدرالمتألهین شیرازی، محمد بن ابراهیم ، (1366ش)، شرح أصول الکافی لصدر المتألهین،‏ به تصحیح محمد خواجوى و تحقیق على عابدى شاهرودى، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏.
[12] طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1367ش)، نهایةالحکمة، تعلیقه مصباح یزدی، چاپ سپهر.
[13] طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1414 ق)، نهایةالحکمة، مؤسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین قم.
[14] طباطبایی، سیدمحمدحسن، (1374 ش)، ترجمة تفسیرالمیزان، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[15] فارابی، ابونصر، (1408 ق)‏، المنطقیات للفارابى، جلد3،‏ تحقیق و مقدمه از محمدتقى دانش پژوه،‏ قم‏، مکتبة آیة اللّه المرعشى.‏
[16] مصباح یزدی، محمدتقی، (1387ش)، شرح الهیات شفا، ج 3، تحقیق و نگارش عبدالجواد ابراهیمی­فر، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).