پیش‌فرض‌های هستی‌شناختی علوم طبیعی نوین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌پژوه دکتری فلسفه دین، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)

2 استادیار گروه کلام و فلسفه دین موسسه امام خمینی

چکیده

رویکرد پوزیتیویستی در علوم طبیعی جدید که روش این علوم را به تجربه منحصر می‌دانست، هرچند در ابتدا مورد استقبال قرار گرفت اما در نیمة دوم قرن بیستم به چالش کشیده شد و برخی فلاسفة علم با مطرح کردن نقش پیش‌فرض‌ها، تأثیر ساختارها و عوامل غیر تجربی را در علوم طبیعی نوین برجسته نمودند؛ چنانکه امروزه، تصویر سنتی علم به عنوان امری صرفاً تجربی، اعتبار خود را از دست داده است. در مقالة حاضر تلاش ‌شده ضمن استخراج برخی پیش‌فرض‌های هستی‌شناسی علوم طبیعی جدید مانند اصالت کمیت، اصل سادگی و انحصار واقعیت موجود در ماده؛ نشان داده شود که اولاً: با وجود ادعاهای دانشمندان مبنی بر ابتنای این علوم بر مشاهده و آزمایش، پیش‌فرض‌های غیرتجربی نیز نقش پررنگی در فرآیند علوم طبیعی دارند ثانیاً: علی‌رغم وجود برخی مبانی مشترک میان علوم طبیعی جدید و قدیم نظیر اصل علیت و اصل کیهان‌شناختی، تفاوت‌های مبنایی نیز میان آنها وجود دارد که بر اساس آن نمی‌توان علوم جدید را تداوم طبیعیات قدیم دانست و الگوی جدید با رویکردی ماده‌گرایانه و تک‌بعدی، برخی ابعاد عالم هستی را نادیده گرفته است. از این‌رو برای قرار گرفتن علوم طبیعی در جایگاه شایستة خود لازم است در این پیش‌فرض‌ها تأمل و بازنگری صورت پذیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ontological Pre-Suppositions of Modern Natural Sciences

نویسندگان [English]

  • davood fazel falavarjani 1
  • Muhammad Motahari 2
1 PhD candidate of philosophy of religion, Imam Khomeini education and research institute
2 Assistant professor of philosophy of religion, Imam Khomeini education and research institute
چکیده [English]

Positivist approach to the modern science, has considered the experience as an exclusive research method in the natural sciences. This approach has been accepted generally over recent centuries, so that the progress of the natural sciences was in debt to this approach. This doctrine was challenged in the second half of the twentieth century, some philosophers of science as well as the social scientists tried to show the role of assumptions and the impact of non-empirical factors in modern natural sciences, nowadays, the Renaissance image of science as a pure experimental, has lost its validity. In this article we have tried to derive some ontological pre suppositions of the modern natural sciences, such as the principality of quantity, simplicity and Materialism. At the same time, it was shown that firstly, despite scientists’ claims that the science based on the observation and experiment, non-empirical assumptions also have played a strong role in the natural sciences. Secondly, despite some common elements which are between the modern and pre modern natural sciences, such as the principle of causality and the cosmological principle, there are certain differences between the basis upon which modern science cannot be considered a continuation of the pre modern physics and modern paradigm with its one-sided and materialistic approach, has ignored some aspects of the universe. So to put natural science in its proper place, it is necessary to reflect and revise these pre assumptions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Positivism
  • Pre_ Supposition
  • Ontological
  • Natural Sciences
  • Experimental Sciences
استیس، والتر ترنس (1390)، دین و نگرش نوین، ترجمه احمدرضا جلیلی، تهران، انتشارات حکمت.
اکرمی، موسی (1393)، فلسفه از تعبیر جهان تا تغییر جهان، تهران: مؤسسه پژوهشی نگاه معاصر.
باربور، ایان (1392)، دین و علم، ترجمة پیروز فطورچی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
برت، ادوین آرتور (1369)، مبادی مابعدالطبیعی علوم نوین، ترجمه عبدالکریم سروش، انتشارات علمی فرهنگی، تهران.
پلانک، ماکس (1392)، علم به کجا می‌رود، ترجمه احمد آرام، تهران، شرکت سهامی انتشار.
جهانگیری، محسن (1385)، احوال و آثار و آراء فرانسیس بیکن، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم.
دمپی‌‌یر، ویلیام.سی (1386)، تاریخ علم، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، انتشارات سمت، چاپ پنجم،‌ تهران.
رحیمیان، سعید (1380)، ماده در فیزیک و فلسفه، شیراز، نوید.
دکارت، رنه (1385)، گفتار در روش درست راه بردن عقل، ترجمه محمدعلی فروغی، تهران، مهر دامون.
رندال، هرمن (1376)، سیر تکامل عقل نوین، ج 1، ترجمه ابوالقاسم پاینده، انتشارات علمی و فرهنگی، ‌چاپ دوم، تهران.
گلشنی، مهدی (1377)،‌ از علم دینی تا علم سکولار، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
------- (1380)، تحلیلی از دیدگاه‌های فلسفی فیزیکدانان معاصر، تهران، فرزان روز.
گنون،‌ رنه (1361)، سیطرة کمیت و علائم آخرزمان، ترجمه علیمحمد کاردان، ‌نشر دانشگاهی، تهران.
سروش، عبدالکریم (1375)، تفرج صنع، تهران، صراط، چاپ چهارم.
مارکوزه، هربرت (1388)، انسان تک‌ساحتی، ترجمه محسن مویدی، تهران، امیرکبیر، چاپ پنجم.
مولکی، مایکل (1389)، علم و جامعه‌شناسی معرفت، ترجمه‌ حسین کچویان، تهران، نشر نی، چاپ سوم.
Bert, Edwin Arthur (2003), The Metaphysical Foundation of Modern Science, New York, Dover Publication.
Dilworth, Craig (2006), The Metaphysic of Science: An Account of Modern Science in terms of Principles, Laws and Theories, Netherlands, Springer, 2ed Ed.
Dirac, P.A. (1981), "Einstein and the Development of Physics" In the Impact of Modern Scientific Ideas on Society, Dordrecht-Holland.
Einstein, Albert (1979), Historical and Cultural Perspective, Edited by G. Holton, Princeton University press, Princeton.
----------- (1954), Ideas and Opinions, Trans. By Sonja Bergman, Bonanza Book, New York.
----------- (1929), Nature, 123.
----------- (1970), Philosopher-Scientist, edited by P.A. Schilpp, Open Court, La Salle.
Heisenberg, W (1983), Quantum Theory and Measurement, edited by J. Wheeler and W. H. Zurek, Princeton University Press, Princeton.
Petersen, A. (1963), The Philosophy of Niles Bohr, in Bulletin of the Atomic Scientist, 19, No. 7.