بررسی و نقد دیدگاه ابن سینا در مورد خیال متصل و منفصل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه شاهد

2 استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

اثبات تجرد مثال متصل با اثبات وجود عالم مثال ملازمه دارد و با اثبات تجرد یکی، وجود تجرد دیگری نیز اثبات می­شود. بر این اساس ابن سینا با قائل شدن به مادی بودن خیال متصل، وجود مثال منفصل را نیز منکر است. از آنجایی که اساس براهین ابن سینا در اثبات مادی بودن قوۀ خیال مبتنی بر وضع و محاذات داشتن صور خیالی است، در پژوهش حاضر بیان می­گردد که این ویژگی مختص جسم مادی از جهت مکان و زمان­دار بودن است و اجسام مثالی این خصوصیت را ندارند و لذا با حواس ظاهری ادراک نمی­شوند. با اثبات حرکت جوهری، ماهیت واحد به انحای متفاوت وجودی متصف می­شود و مراتب مختلف مادی، مثالی و عقلی را طی می­کند. ازاین­رو، براهین ابن سینا در ابطال مثال منفصل که مبتنی بر امتناع فرد مجرد و مادی داشتن یک ماهیت و عدم علّیت فردی از آن نسبت به افراد دیگر است، صحیح نیستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critique and Survey of Avicenna’s Theory on Continuous and Discontinuous Imagination

نویسندگان [English]

  • Mahmood saidiy 1
  • Sayyid Mohammad Musavi 2
1
2
چکیده [English]

Approving the faculty of Imagination has related to the acceptance of the world of Imagination and accepting the Immateriality of one of them concludes the Immateriality of the other. Accordingly, Ibn Sina who believes in the materiality of the faculty of imagination, refuses the imaginal world. Having direction and relation of the imaginaries is the base of Ibn Sina’s proofs to deny the immateriality of the Imagination and disapproving the world of Imagination. At this article, the author proves that this character belongs to material objects as they are temporal-spatial things which cannot be found in the imagination which impossible to be perceived sensually as well. According to Ibn Sina it is not feasible that something is characterized by some material and certain immaterial attributes. Proving substantial motion in material things approves that every species and each material individual are able to have different material and immaterial individuals by moving from material stage to imagination and from it to the intellects.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • Faculty of Imagination
  • World of Imagination
  • Direction and Position
آشتیانی، سید جلال‌­الدین، (1381)، شرح بر زاد المسافر، قم، بوستان کتاب.
ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1375)، النفس من کتاب الشفاء، تحقیق: حسن حسن­زادۀ آملی، قم، بوستان کتاب.
ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1430)، طبیعیات الشفاء، تحقیق: ابراهیم مدکور، قم، ذوى‏القربى.
ابن سینا، حسین بن عبدالله، (بی­تا)، المنطق من الشفاء، تحقیق: ابراهیم مدکور، قم، کتابخانۀ آیت الله مرعشی نجفی.
ابن سینا، حسین بن عبدالله، (١٣٧١)، المباحثات، تحقیق: محسن بیدار فر، قم، بیدار.
ابن سینا، حسین بن عبدالله، (بی­تا)، التعلیقات، تحقیق: عبد الرحمن بدوی، قم، مکتب الإعلام الإسلامی.
ابن سینا، حسین بن عبدالله، ( 1385)، الالهیات من کتاب الشفاء، تحقیق: حسن حسن‏زادۀ آملى، چاپ دوم، قم، بوستان کتاب.
ابن سینا، حسین بن عبدالله، (۱۳۶۴)، النجات من الغرق فی بحر الضلالات، تحقیق: محمد تقی دانش پژوه، تهران، دانشگاه تهران.
ارسطو، (۱۳۸۵)، مابعدالطبیعه، مترجم: محمد حسن لطفی، تهران، طرح نو.
رزمگیر، میثم و انتظام، سید محمد، (۱۳۹۲)، قوۀ خیال و ادراک خیالى از دیدگاه ابن سینا و سهروردى، قم، معرفت فلسفی.
رحیم پور، فروغ السادات، (۱۳۸۵)، مبانی و آثار مجرد یا مادی بودن قوۀ خیال از دیدگاه ابن سینا، سهروردی و ملاصدرا، اصفهان، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.
سبزوارى، هادى، (1384)، شرح المنظومه، تحقیق: حسن حسن‏زادۀ آملى، قم، ناب.
سهروردى، شهاب‏الدین، (1372)، مجموعه مصنفات، تحقیق: هنرى کربن، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
شیرازى، صدرالدین، (١٩٨١)، الحکمة المتعالیة فى‏الاسفار العقلیة الاربعۀ، تحقیق: امینی و امید، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
شیرازى، صدرالدین، (1382)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیّة، تحقیق: سید جلال‏الدین آشتیانى، قم، بوستان کتاب.
طباطبائى، محمدحسین، (1424)، نهایة‏الحکمة، تحقیق: عباس‏على زراعى سبزوارى، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
کاپلستون، فردریک، (1375)، تاریخ فلسفه، ترجمه: سید جلال‏الدین مجتبوى، تهران، شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
لاهیجی، عبد الرزاق بن علی، (1383)، گوهر مراد، تحقیق: زین‌العابدین قربانی لاهیجی، تهران، سایه . 
میرداماد، محمد باقر بن محمد، (۱۳۶۷)، القبسات، تحقیق: مهدى محقق، تهران، دانشگاه تهران.
نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد، (بی­تا)، شرح الاشارات و التنبیهات، قم، دفتر نشر الکتاب.
نتاج، محمدابراهیم، (۱۳۹۱)، نقش خیال در مکاشفات صوری از نظر ابن سینا، قم، آیین حکمت.
یزدانی، عباس، (۱۳۹۰)، مقایسۀ دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا در مورد تجرد خیال و ارتباط آن با معاد جسمانی، اصفهان، الهیات تطبیقی.