مسألۀ آغاز؛ طرح و بررسی دیدگاه صدرالمتألهین (ره) و علامه طباطبائی (ره) در باب حدوث زمانی عالَم طبیعت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفۀ تطبیقی دانشگاه قم

2 استاد گروه فلسفۀ علم دانشگاه صنعتی شریف

چکیده

مسئلة حدوث عالَم از دیرباز مطمح نظر حکما و فلاسفه بوده است؛ این مسئله در حوزة تفکر اسلامی، به دلیل ارتباطی که با مضامین دینی داشته است، مورد توجه و بررسی بسیار قرار گرفته است؛ به­گونه­ای که چندین نظریه برای به تصویر کشیدن حدوث عالَم از سوی متفکرین مسلمان در طول تاریخ تفکر اسلامی و در عرصه­های کلام، فلسفه و عرفان، طرح شده است.
صدرالمتألهین در عین التزام به چارچوب مباحث فیلسوفان گذشته، به فضل نظریة حرکت جوهری، تصویری بدیع از حدوث زمانی عالَم ارائه نموده است. از طرف دیگر، مرحوم علامه طباطبائی در باب حدوث زمانی عالَم دارای نظری دو وجهی است؛ ایشان از سویی، همنوا با صدرالمتألهین، قائل به حدوث تجددی تکْ تکِ اجزای عالَم هستند و از سوی دیگر، بر خلاف صدرا، کل عالَم را نیز حادث زمانی می­داند.
در این مقاله، پس از ذکر پاره­ای مقدمات، نظریة ملاصدرا و علامه طباطبائی در باب حدوث زمانی عالَم طرح شده است و پس از نشان دادن وجوه اشتراک و تمایزشان، مورد ارزیابی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Origination; Study and Evaluation of Temporal Origination of the Natural World from Mulla Sadra’s and Allameh Tabatabai’s Perspectives

نویسندگان [English]

  • Roozbeh Zare 1
  • Seyyed Hassan Hosseini 2
1 Phd Candidate of comparative philosophy at Qom University
2 Associate professor, department of philosophy of science, Sharif university of technology
چکیده [English]

The temporality of the world is a historical issue which has been considered by philosophers and theosophists. This matter in Islamic thought, because of its relation to religious contents, has been attractive issue as if it leads to several viewpoints among Muslim thinkers throughout the Islamic history and has been discussed in the philosophy, mysticism and theology.
Mulla Sadra has accepted main streamlines of his ancestors’ doctrine at once; he has delivered a creative doctrine on temporality of the world by his doctrine of substantial motion. Moreover, Tabatabaei has twofold perspective on the subject in question. He has accepted Mulla Sadra’s doctrine on renewal origination of all segments of the world, on the one hand, and contrary to Mulla Sadra, he believes in temporality of the world as a whole, on the other hand. At this paper after some introduction, we have explained Mulla Sadra and Tabatabaei’s Ideas on temporality of the natural world and evaluated their thought.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Temporal Origination
  • Temporal Eternity
  • Natural World
  • Mulla Sadra
  • Tabatabai

مراجع

ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1388)، قواعدکلی فلسفی در فلسفه اسلامی، 2 ج، ج 1، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1383)،  النجاة، قسم الإلهیات، مع شرح فخرالدین الإسفراینی النیشابوری، تقدیم و تحقیق حامد ناجی اصفهانی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ابن سینا، حسین­بن عبدالله، (1429)، الاشارات و التنبیهات، تحقیق مجتبی زارعی، قم، بوستان کتاب.
ایمانپور، منصور، «حرکت جوهری و ماوراء الطبیعه»، قسمت دوم، خردنامۀ صدرا، زمستان 76، ش 10.
خامنه­ای، سید محمد، «حدوث دهری و حکمت متعالیۀ ملاصدرا»، خردنامۀ صدرا، بهار 84، ش 39.
طباطبائی، سید محمد حسین، (1385)، نهایة الحکمة، تصحیح غلامرضا فیاضی، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
طباطبائی، سید محمد حسین، (1387)، اصول فلسفۀ رئالیسم، به کوشش سید هادی خسروشاهی، قم، بوستان کتاب.
طباطبائی، سید محمد حسین، (1430)، تعلیقات علی الحکمةالمتعالیة فی الاسفار العقلیةالاربعة، 9 ج، قم، طلیعۀ نور.
عابدی شاهرودی، علی، (1384)، «اصول و تطور فلسفه»، چاپ شده به عنوان مقدمة کتاب ترجمۀ مفاتیح الغیب، ترجمۀ محمد خواجوی، تهران، مولی.
عبودیت، عبدالرسول، (1385)، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، 2 ج، ج 1، تهران، سمت و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
غزالی، ابوحامد، (1382)، تهافت الفلاسفة، تحقیق سلیمان دنیا، قم، شمس تبریزی.
فطورچی، پیروز، (1377- 1378)، «مختصری دربارة مسئلة آغاز: از دیدگاه کیهانشناسی نوین و حکمت متعالیه»، نامۀ علم و دین، س 2، ش 2.
فیاضی، غلامرضا، (1385)، تعلیقات علی نهایةالحکمة، 4 ج، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
محمدی، مقصود، «جایگاه حدوث دهری و حرکت جوهری در دو نظام متفاوت فلسفی»، خردنامۀ صدرا، تابستان 78، ش 16.
مصباح یزدی، محمد تقی، (1382)، آموزش فلسفه، 2 ج، ج 2، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.
مصباح یزدی، محمد تقی، (1405)، تعلیقة علی نهایة الحکمة، قم، در راه حق.
مطهری، مرتضی، (1386)، مجموعه آثار، 27 ج، ج 10، تهران، صدرا.
معین، محمد، (1371)، فرهنگ فارسی، 6 ج، ج 1 و 2، تهران، امیرکبیر.
شیرازی، محمدبن ابراهیم (ملاصدرا)، (1378الف)، المظاهر الالهیة فی اسرار العلوم الکمالیة، تصحیح سید محمد خامنه­ای، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
شیرازی، محمدبن ابراهیم (ملاصدرا)، (1378ب)، رسالة فی الحدوث العالم، تصحیح سید حسین موسویان، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
شیرازی، محمدبن ابراهیم (ملاصدرا)، (1380الف)، الحکمةالمتعالیة فی الاسفار العقلیةالاربعة (الاسفار)، تصحیح مقصود محمدی، ج 2، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
شیرازی، محمدبن ابراهیم (ملاصدرا)، (1380ب)، الحکمةالمتعالیة فی الاسفار العقلیةالاربعة (الاسفار)، تصحیح مقصود محمدی، ج 7، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
شیرازی، محمدبن ابراهیم (ملاصدرا)، (1381)، الحکمةالمتعالیة فی الاسفار العقلیةالاربعة (الاسفار)، تصحیح رضا محمدزاده، ج 5، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
شیرازی، محمدبن ابراهیم (ملاصدرا)، (1383)، الحکمةالمتعالیة فی الاسفار العقلیةالاربعة (الاسفار)، تصحیح مقصود محمدی، ج 3، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
Aristotle, (1984), The Complete Works of Aristotl, ed. J.Barnes, , vol. 2 , Princeton, Princeton University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار