تحلیل و بررسی امکان تاثیر گذاری محیط بر اخلاق، بر اساس نفس‌شناسی ملاصدرا

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار و عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه لرستان

10.22061/orj.2025.2386

چکیده

ارتباط نزدیک انسان با محیط و جغرافیای زیستی خویش سبب شده است که این عامل نقشی تعیین‌کننده در شکل‌گیری شخصیت و اخلاق او داشته باشد. به همین دلیل، محیط به ‌عنوان یکی از عوامل زمینه‌ساز کمالات اخلاقی و سعادت انسان محسوب می‌شود. از طرفی، تمایل ذاتی عقلانی انسان به اخلاقی زیستن، نیازمند پرداختن به تأثیر دستاوردهای فلسفی در نگرش‌های اخلاقی است. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی به این مسئله می‌پردازد که: بر اساس دیدگاه هستی‌شناسانه ملاصدرا در مبحث جسمانیه‌الحدوث و روحانیه‌البقاء ، آیا محیط و جغرافیا بر شکل‌گیری عقل عملی و بُعد اخلاقی انسان تأثیرگذار است؟ و اگر پاسخ مثبت است، این تبیین و تحلیل چگونه صورت می‌گیرد؟ از بررسی آثار وی به عنوان نتیجه‌گیری بحث به دست می‌آید که ملاصدرا با نگرش هستی‌شناسانه خود، نفس انسان را منشأ اخلاق می‌داند و تلقی وجودشناسانه او از جهان و انسان نشان‌دهنده دستاوردهای متمایز اخلاقی اوست. او زمین خاکی را مبدأ پیدایش نفس انسانی می‌داند که از مرتبه جمادی به نباتی و سپس به مرحله نفس حیوانی می‌رسد. بنابراین، بر اساس مبنای جسمانیه‌الحدوث و روحانیه‌البقاء بودن نفس، عوامل جغرافیایی بر اخلاق انسان مؤثر هستند. در دیدگاه او، تأثیر محیط بر اخلاق از طریق رابطه نفس و بدن و تحول‌پذیری نفس از بدن تبیین می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis and Examination of the Possibility of Environmental Influence on Ethics Based on Mulla Sadra's Psychology

نویسنده [English]

  • Abedin Darvishpour
Associate Professor, University, Philosophy and Theology, Lorestan University, Lorestan, Iran‎
چکیده [English]

The close connection between humans and their surrounding environment and geographical location has resulted in this factor playing a decisive role in shaping their personality and ethics. For this reason, the environment is considered one of the foundational factors in the development of moral virtues and human happiness. Conversely, the inherent rational inclination of humans to live ethically requires addressing the impact of philosophical achievements on ethical perspectives. This article uses a descriptive and analytical method to address the question: According to Mulla Sadra's ontological perspective in the discussion of the bodily genesis and spiritual continuance of the soul, does the environment and geography influence the development of practical reason and the moral dimension of humans? If the answer is affirmative, how can this explanation and analysis be carried out? By reviewing his works, it is concluded that Mulla Sadra, with his ontological approach, considers the human soul as the source of morality, and his ontological understanding of the world and humans reflects his distinctive moral achievements. He identifies the earthly realm as the origin of the human soul, which progresses from the mineral level to the plant level and then to the animal soul stage. Therefore, based on the principle of the corporeal origination and eternal spirituality of the soul, geographical factors influence human ethics. In his view, the impact of the environment on ethics is explained through the relationship between the soul and the body and the transformative capacity of the soul from the body.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra
  • Soul
  • Environment
  • Ethics
  • Bodily Genesis and Spiritual Continuance of the Soul

مراجع

The Holy Quran 
Ebn Sina H, Al-Nafs men Ketab al-Shafa. Translated by Hassanzadeh Amoli H. Qom: Boostan Ketab; 2007. Persian. 
Ashtiani SJ, Sharh bar Zad al-Mosafer. Qom: Boostan Ketab; 2002. Persian. 
Akbarian R, Jaygah Ensan dar Hekmat Motaliyye Mulla Sadra. Tehran: Nashre Elm; 2009. Persian. 
Aflaton, Dore Kamel Asar Aflaton, Vols. 1 & 4. Translated by Lotfi MH. 2nd ed. Tehran: Kharazmi; 1988. Persian. 
Omid M, Se Falsafi Mosalman Irani: Sheikh Eshraq, Mulla Sadra, Allameh Tabatabaei. Tehran: Bonyad Hekmat Eslami Sadra; 2005. Persian. 
Imanpour M, Harekat Johari va Masale Peydayesh Nafs Nateqeh va Rabete An ba Badan. Kheradname Sadra. 2004; (14). Persian. 
Eskandari H, Nazarieh Harekat Johari be Manzleh Yek Rah Hal Tabyini baraye Hal Moazele Zehn-Maghz dar Bimariha-ye Ravani. Dovomin Hamayesh Jahani Mulla Sadra; Honar, Akhlaq, Maadshenasi. 2004. Persian. 
Pahlavani H, Dowlatshehi B, Naghshe Ziarat dar Salamat Ravani Afrad. Tehran: University of Tehran; 2001. Persian. 
Hasan Zadeh Amoli H, Etehad Aghl be Maghool. Qom: Boostan Ketab; 2011. Persian. 
Javadi Amoli A, Rahighe Makhtoom, Sharh Hekmat-e Mota’aliye, Vol. 2. Qom: Nashr Esra; 2016. Persian.
 Khamenei  M. (2019). Bozorgdasht-e Hakim Sadr al-Mota'allehin (Molla Sadra); Hekmat-e Irani va Hekmat-e Mota'aliyeh. Majalleh-ye Kheradnameh-ye Sadra. ‏2019. Persian.  ‎
Kalin, Ebrahim. (1391). Maghz-e Motafakker-e Jahan-e Eslam: Molla Sadra va Hikmat-e Mota'aliyeh. Tarjomeh: Najafgholi Habibi. Tehran: Nashr-e Elm. 2012. Persian. 
Dehghani Tafte M, Nokrekar H, Alگوha-ye Sazmandehi Shahr bar Asas Ertebat Ensan ba Tabiyat. Isfahan, International Conference on Prophetic Art; 2010. Persian. 
Zekavati A, Akhlaq az Didgah Ensan-gara’i Ravesh-gara’i va Behbod-gara’i. Faslname Akhlaq dar Olom va Fanavari. 2014; (4). Persian. 
Riahi S, Tahlil Wizhegiha-ye Mohiti bar Tanavo Shakhsiat-e Ensan az Didgah-e Felosof-e Eslami va Naghshe An dar Barname-rizi-e Mohiti. Faslnameh Negashtha-ye No dar Joghrafia-ye Ensani. 2019;12(1). Persian. 
Zandieh A, Moghayiase Araye Mulla Sadra va Emam Khomeini (S) dar Hodoth-e Nafs. Faslname Pajoheshname Matin. 2010; (48). Persian. 
Sohravardi SD, Mones al-Eshagh ba Enzomame Sharhe Mones al-Eshagh. Edited by Mayel Heravi N. Tehran: Nashr-e Molla; 1999. Persian. 
Shomali MA, Payeha-ye Akhlaq; Seresht, Niyaz, va Afa’al Ekhtiyari. Marefat-e Felosofi. 2007. Persian. 
Shokri M, Kord Firoozja’i YA, Barrassi va Tahlil “Jasmaniyat Nafs” az Didgah Sadral Motelehin. Faslnameh Elmi-Pajoheshi Ensan-Pajohi Dini. 2012;9(29). Persian. 
Shokouhi H, Falsafaha-ye Mohiti va Maktabha-ye Joghrafiyayi. Tehran: Moassese Joghrafiyayi va Kartografi; 2002. Persian. 
Farabi AN, Fosool Montazea. Edited by Malekshahi H. Tehran: Sorush Publications; 2004. Persian. 
Gersner HJ, Daramadi Jadid be Falsafe Akhlaq. Translated by Bahraini H. Tehran: Aseman Khial; 1999. Persian. 
Mohammadi H, Barrassi Didgah Mulla Sadra va John Hick dar Bab Ertebat Nafs va Badan. Faslname Hekmat Mo’aser. 2014; (1). Persian. 
Masoudi J, Akhlaq-e Vojoodi Mulla Sadra va Pareh’i az Lazemat-e Aan. Faslname Ayeen-e Hekmat. 2017; (31). Persian. 
Mesbah Yazdi MT, Doros Falsafe Akhlaq. Tehran: Nashr Ettelaat; 2006. Persian. 
Mosleh J, Tarjome va Tafsir al-Shawahid al-Robobiyyah. 4th ed. Tehran: Sorush Publications; 2004. Persian. 
Mulla Sadra MI, Asrar al-Ayat. Edited by Khajoiee M. Tehran: Anjoman Hekmat va Falsafe; 1981. Persian. 
................................., Al-Masha‘er. Edited by Mohammadi M. Tehran: Bonyad Hekmat-e-Islami; 2012. Persian. 
................................., Al-Shawahid al-Roboubiya fi al-Manahij al-Soloukiyya. Mashhad: Markaz-e Nashr Doneshgahi; 2003. Persian. 
‎.................................,‎ Al-Hekmat al-Mota‘aliya fi al-Asfar al-Arba‘a. Introduction by Rashad AA. Tehran: Bonyad Hekmat-e-Islami Sadra; 2004. Persian. 
‎.................................,‎ Tafsir al-Qur’an al-Karim, Vol. 3. Qom: Bidar; 1987. Persian. 
‎.................................,‎ Sharh Usul al-Kafi. Tehran: Bonyad Hekmat-e-Islami Sadra; 2008. Persian. 
Noohi H, Ta’amolat dar Honar va Memari. Tehran: Entesharat-e Ganj Honar; 2009. Persian. 
Nasr, S.H., Mulla Sadra’s Transcendent Philosophy; ‎‏2010‏. Persian. 
Velayati AA, Pezeshki dar Farhang va Tamaddon-e Eslami. Tehran: Daftar Nashr-e Ma‘aref; 2009. Persian. 
پژوهش های هستی شناختی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 26 مرداد 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار