تجلی مفاهیم عرفانی مکتب جمال در معماری اسلامی (نمونه موردی: مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان)

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

2 استادیار، گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

10.22061/orj.2025.2375

چکیده

مکتب جمال، از مکاتب ارزشمند عرفانی در بطن فرهنگ اسلامی است که برپایۀ جهان‌بینی، هستی را آیینۀ تمام‌نمای جمال الهی می‌داند. عرفای ایرانی با ورود اندیشه‌های اسلامی، عرفان و مکتب جمال را اعتلا بخشیدند و هنرمندان مسلمان نیز با الهام از مبانی هستی‌شناختی این مکتب، آثاری از حقیقت مطلق و جمال الهی خلق کردند. ستایش زیبایی بعنوان یکی از ارکان استوار هستی و برای نیل به عشق الهی است. امروزه عرفان و اندیشه‌های آن، رو به آشفتگی و فراموشی نهاده است. در گذشته، معماری ایرانی برگرفته از مفاهیم فرهنگی خلق می‌شدند و فرهنگ نیز از معماری تاثیر می‌پذیرفت؛ تا بدانجاکه در آثار عرفانی، مخلوقات معماری زیبایی بیان شده‌اند. بنابراین نیاز به رهایی اندیشه‌های عرفانی از این فراموشی و حفظ ارتباط مفاهیم فرهنگی با معماری لازم است و این سوال مطرح می‌گردد که تجلی اعتقادات و اندیشه‌های مکتب جمال از آثار گذشته، در بناهای تاریخی اسلامی چگونه بوده است؟ لذا هدف پژوهش، ابتدا شناخت ویژگی‌ها و مولفه‌های مکتب جمال و تبیین مولفه‌های معماری برپایه آن و سپس تحلیل این مولفه‌ها در بناهای تاریخی و مذهبی است. مسجد شیخ لطف‌الله به عنوان نمونۀ ارزشمند معماری اسلامی تحلیل شد. نتایج نشان داد که در مکتب جمال، موسیقی به دور شدن از بعد مادی و رسیدن به معنویت و اندیشیدن در زیبایی‌ها و زیبایی نیز در نهایت برای رسیدن به عشق الهی وجود دارد. همچنین مولفه‌های مکتب جمال بطورکامل در مسجد شیخ لطف‌الله وجود دارد و می‌توان این مسجد را یکی از نمادهای مکتب جمال دانست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Manifestation of the Ontological Foundations of the Jamāl School in Sacred Spaces

نویسندگان [English]

  • Marzieh Azad Armaki 1
  • Omid Rahaei 2
  • Milad Omidi 3
1 Associate Professor, Department of Architecture, School of Architecture and Urban Design Engineering, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor Department of Architecture, School of Architecture and Urban Design Engineering, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran
3 PhD Student in Architecture, School of Architecture and Urban Design, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Jamal School is one of the valuable scientific and mystical schools in Islamic culture, which Iranian mystics raised Islamic mysticism with the arrival of Islamic ideas in Iran. In the ontology of the Jamal school, beauty is praised and introduced to achieve true and divine love. Nowadays, mysticism and the thoughts of its schools have become distressed and forgotten. In the past, Iranian architecture was created based on cultural concepts, and culture was also influenced by architecture; In mystical works, architectural elements are expressed beautifully. Therefore, it is necessary not to forget mystical thoughts and to preserve the relationship between cultural concepts and architecture. The aim of the current research is, first, to know the characteristics and components of the Jamal school, specify the architectural components based on it, and then analyze these components in historical and religious buildings. Sheikh Lotfollah Mosque was interpreted as one of the valuable examples of Islamic architecture. The results showed that in the school of Jamal, Sama, it is necessary to move away from the physical dimension and reach spirituality and think in beauty, and beauty is ultimately there to reach divine love. Also, the components of the Jamal school are completely present in the Sheikh Lotfollah mosque, and this mosque can be considered one of the symbols of the Jamal school.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jamal School
  • Islamic Mysticism
  • Beauty
  • Divine Love
  • Sheikh Lotfollah Mosque

مراجع

Afrasyabpour A. [ Mowlavi and elegance]. Scientific quarterly Journal of Islamic Mysticism. 2007; 4(11). Persian.
Afrasyabpour A. Aestheticism in Islamic Mysticism, first edition. Tehran; Tahouri Publications; 2001. Persian.
Afrasyabpour A. Erfan-e-Jamali, first edition. Tehran; Tarfand Publications; 2007. Persian.
Alborzi F. Jahdi N. Fathi M. Yousefi A H. [ Analysis of Semantic Light Effects in the Architecture of Isfahan during Safavid Period; Case Study: Sheikh Lotfollah Mosque in Isfahan]. JRIA, 2021;8 (4);112-144. Persian.
Ansari, Kh A. Manazel al-Saerin, translated by Parviz Abbasi Daakaani, Second Edition, Elm Publications;2021. Persian.
Antoniades A. Poetics of architecture: Theory of design, Translated by Ahmad Reza Ay, 7th Edition. Tehran, Soroush Publishing House;2014. Persian.
Baastaani Parizi M. Abu Mahboob A. Divan Robaiyat Ohaddin Kermani, Second Edition. Tehran; Soroush Publications;2001. Persian.
Balkhari Qahi H. History of Art in Islamic Civilization. Tehran; Sureh Mehr Publications; 2009. Persian.
Damadi S M. It was (alone) that uttered the explanation of love and loverhood, First Edition. Tehran; Dana Publications; 2000. Persian.
Falamaki, M M. Principles and reading of Iranian Architecture, First Edition. Tehran; Fazaa Publications; 2013. Persian.
Fanaei Eshkevari M. Karimian Seighlani A. [ A Reflection on the Ontological Foundations of Aesthetics in the Mystical School of Ibn Arabi]. Wisdom And Philosophy. 2012;8(31);29-40. doi: 10.22054/wph.2012.5850. Persian.
Falamaki M M. The Formation of Architecture in the Experiences of Iran and the West, 3rd Edition. Tehran; Fazaa Publications; 2013. Persian.
Ghani Qh. Discussing Hafez's Works, Thoughts and Conditions, First Edition, Zovar Publishing House; 2010. Persian.
Graham G. Philosophy of the Arts: An Introduction to Aesthetics, Translated by Masoud Olya. Tehran; Ghoghnoos Publications; 2004. Persian.
Heravi M, Bahr al-Jawahar. Qom; Jalaluddin Publishing House; 2008. Persian.
Irandoost M H. Adine Far M. [ Pioneers of the Maktab-e-Jamal in Islamic mysticism and philosophy], Journal of Jurisprudential and Philosophical Studies, 2012;3(11);57-95. Persian.
Meiss P. Elements of Architecture: from form to place, Translated by Simon Ayvazian, 6th edition. Tehran; University of Tehran Printing and Publishing Institute; 2014. Persian.
Mohammadian A. Hakeem Asheg (a journey through the religious and mystical thoughts of Hakeem Sabzevari), First Edition. Sabzevar; Sabzevar Teacher Training University; 2002. Persian.
Mohseni Naghani S. [ The Wisdom of Islamic Mosques Based on Sheikh Fazlullah Mosque], Journal of Humanities and Islamic Sciences in the Third Millennium, 2023;7(3); 409-426. Persian.
Nasr S H. Islamic Art and Spirituality, Translated by Rahim Ghasemian, Third Edition. Tehran; Hekmat Publications; 2015. Persian.
Omrani A. Islam and fine arts. Qom; Published by Bostan Ketab Institute (Islamic Publications Center of Qom Seminary); 2011. Persian.
Pope A U. Ackerman Ph. Schroeder E. Masterpieces of Iranian Art, Translated by Parviz Khanlari. Tehran; Scientific and Cultural Publications; 2008. Persian.
Rajaee Bokharaei A. Hafez’s Poems Culture, 9th edition. Tehran; Scientific Publications; 2011. Persian.
Salimi M. Sharifzadeh M R. Baniardalan E. [ Phenomology of Sacred Places Based On Iranian-Islamic Architecture: Case study of Historical Mosque of Sheikh Lotfollah in Isfahan]. Scientific quarterly Journal of Islamic Mysticism, 2020;17(63);251-266. Persian.
Sattari J. Sofi love. Tehran; publishing center; 2018. Persian.
Tafazzoli A. Sama Darvishan dar torbat -E-Mowlana, 2nd edition. Tehran; Fakhte Publications; 1996. Persian.
پژوهش های هستی شناختی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 10 تیر 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار