عرفان شیعی یا قرائت شیعی از سنت عرفانی؟ براساس تعلیقات امام خمینی بر فصوص‌الحکم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه عرفان اسلامی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

10.22061/orj.2024.2156

چکیده

عارف و حکیم و فقیهی شیعی ـ مانند امام خمینی ـ صرفاً قرائتی یا خوانشی شیعی از مکتب ابن عربی دارد، نه عرفانی مستقل و با صفتی شیعی. به عبارت دیگر، امام، مبانی و اصول عرفانی مکتب ابن عربی را پذیرفته، و تنها در برخی از مسائل فرعی و جزئی ـ از منظری شیعی ـ به تبیین یا نقد نظرات ابن عربی پرداخته است. استشهاد امام به ادعیه و احادیثی که شیعیان از طریق اهل بیت(ع) روایت می‌کنند، و تمسّک او به کلام شیعی برای اثبات عصمت علمیِ انبیاء، و توسّل او به نظریه امامت در شیعه برای تبیین مصادیق خلافت ظاهری پس از رسول خدا(ص)، عرفانِ مورد نظر امام خمینی ـ و عارفانی چون او ـ را به صفت شیعی مزیّن نمی‌کند، بلکه تنها می‌تواند قرائت و خوانشی از یکی از مهم‌ترین مکاتب عرفانی در عالم اسلام باشد. بدین‌سان راقم این سطور در پژوهش حاضر که با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است؛ تمسّک به ادعیه و احادیث شیعی، پای‌بندی کامل به شریعت در ردای فقاهت، حصر مصادیق انسان کامل در معصومین(ع) و ایراد منازعات کلامی، را از شاخصه‌هایی می‌داند که در باب معنای قرائت شیعیِ امام خمینی از سنّت عرفانی ابن عربی احصا کرده است. امام معتقد است که طریقت و حقیقت جز از راه شریعت حاصل نخواهند شد، زیرا ظاهر راه باطن است بلکه ظاهر از باطن انفکاک‌ناپذیر است. اساساً عارفان شیعی ـ مانند امام خمینی ـ مصادیق اتمّ و اکمل مفهوم انسان کامل را رسول خدا(ص) و ـ به تبع او ـ معصومین(ع) قلمداد می‌کنند. امام خمینی در دفاع از مکتب تشیع و آموزه‌های کلیدی آن ـ خصوصاً امامت ـ همچون دیگر متکلّمان نیز از علم کلام ـ البته به اندازه ضرورت ـ بهره می‌برد، و در اثنای مباحث عرفانی، استدلالاتی کلامی طرح کرده و به نقد عارفانی چون ابن عربی می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Shiite Mysticism or Shiite Reading of Mystical Tradition? Based on Imam Khomeini's Expositions on Fusus al-Hikam

نویسنده [English]

  • Gholamreza Hosseinpour
Assistant Professor of Islamic Mysticism Department, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution
چکیده [English]

A Shiite mystic, sage and jurist - like Imam Khomeini - only has a Shiite reading from the school of Ibn Arabi, not an independent mysticism with a Shiite quality. In other words, Imam accepted mystical principles of the school of Ibn Arabi and explained or criticized Ibn Arabi's opinions only in some minor issues - from a Shiite point of view. Imam's affidavit to the supplications and Hadiths narrated by the Shiites through Imams of people of the Household (AS), and his adherence to the Shi’a theology to prove the scientific infallibility of the prophets, and his appeal to the theory of Leadership in the Shi’a to explain the examples of apparent caliphate after the Messenger of God (PBUH), the desired mysticism of Imam Khomeini - and mystics like him - is not decorated with the attribute of Shiite, but it can only be reading from one of the most important mystical schools in the Islamic world. Thus, the writer of these lines in the present research, which was carried out with a descriptive - analytical method; Adherence to Shi’a supplications and Hadiths, complete adherence to the Law in the guise of jurisprudence, limiting the examples of Perfect Man to Infallibles (AS) and theological disputes are among the indicators that he has collected about the meaning of Imam Khomeini's Shi’a reading of Ibn Arabi's mystical tradition. Imam believes that the Path and the Truth will not be achieved except through the Law, because the outer is the way of the inner, but the outer is inseparable from the inner. Basically, Shiite mystics - like Imam Khomeini - consider the examples of Perfect Man to be the Messenger of God (PBUH) and - following him - the Infallibles (AS). Imam Khomeini, like other theologians, uses the knowledge of theology in defense of the Shi’a school and its key doctrines, especially the Leadership, as much as necessary, and during mystical discussions, he presents theological arguments and criticizes mystics such as Ibn Arabi.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Arabi
  • Imam Khomeini
  • Shi’a Hadiths
  • the Law
  • Infallible Imam
  • Shi’a Theology

مراجع

Fanaei Eshkevari, M. [Indices of pure Shiite mysticism]. Journal of Shi’a Studies. 2010; 32: 7-30. Persian.
Ibn Arabi, Muhyi al-Din, Al- Futuhat Al- Makkayya, Research: Ahmad Shams al-Din, Beyroot, Dar Al-Kitab Al-Alamiya. 2006. Arabic.
Ibn Arabi, Muhyi al-Din, Fusus Al- Hikam, corrected and revised by: Abul Alaa Afifi, Tehran, Al- Zahra Publications. 2001. Arabic.
Javadi Amoli A, Rahiq Makhtoum; Commentary on Transcendental Theosophy. volume 34, research and editing: Mansour Shams Alipour, Qom: Isra Publishing Center; 2022. Persian.
Javadi Amoli A, The Rationality of Intuition; Writing Qaysary’ Fusus Al- Hikam. vol. 6, arranged and edited by: Hamid Parsania, Qom: Isra Publishing Center; 2023. Persian.
Kakaei Q, Vatankhah, A. [Epistemological foundations of Shiite mysticism with an emphasis on Seyyed Haydar Amoli's Jame al-Asrar]. Research Journal of Mysticism. 2019; 23: 141-161. Persian.
Khomeini R, Exposition on Al- Fawaed Al- Razawiyyah, Tehran, Institute for Editing and Publishing the Works of Imam Khomeini. 2006. Arabic.
Khomeini R, Expositions on Commentary of Fusus Al- Hikam and Misbah Al- Uns, Qom, Pasdar Islam Institute. 1989. Arabic.
Khomeini R, Misbah Al- Hidayah, introduction: Seyyed Jalaluddin Ashtiani, Tehran, Institute for Editing and Publishing the Works of Imam Khomeini. 2002. Arabic.
Khomeini R, Secret of Prayer. Tehran: Institute for Editing and Publishing the Works of Imam Khomeini; 2007. Persian.
Koleyni M, Usul Kafi, translated by Seyyed Ali Mortazavi, Qom, Sorour Publications. 2012. Arabic.
Motahhari M, Mutual Services of Islam and Iran. Tehran: Sadra Publications; 1998. Persian.
Nadari Abianeh, F. [Research on the emergence of Shiite mysticism in the works of Ibn Sina with an emphasis on the themes of Namat Al-Arefin]. Journal of History of Philosophy. 2015; 2: 49-70. Persian.
Qaysari S, Commentary on Fusus Al- Hikam, revised by Hassan Hassanzadeh Amoli, in 2 volumes, Qom, Bostane ketab Publications. 2017. Arabic.
Roudgar, M. [Shia mysticism and its characteristics]. Journal of Philosophy of Religion. 2014; 2: 227-258. Persian.
Sabzevari H, the Guide of the Misguided. proofreading and research: Ali Ojabi, Tehran: Association of Cultural Artifacts and Prominences; 2004. Persian.
Shirazi M, Commentary of Usul Kafi, Tehran, Research Institute of Humanities and Cultural Studies. 2004. Arabic.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار