تحلیل وجودشناختی «خوددوستی» به‌مثابه خاستگاه کنش‌گری انسان نزد صدرالمتألهین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات علم و فناوری، دانشگاه امیرکبیر (دکتری دانشگاه تهران، رشته فلسفه و کلام اسلامی، تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی)

2 دانش‌آموخته دکتری کلام و فلسفه اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

10.22061/orj.2024.2084

چکیده

سخن از مبدا نخستین صدور عمل یا کنشگری در فلسفه اسلامی، سابقه‌ای طولانی در مباحث نفس‌شناسی دارد و دیدگاه رائج، ادعای آغازیدن عمل از شناخت و تصدیق به فایده است. صدرالمتألهین اما بانظر به مبانی متفاوت خود در هستی‌شناسی و نفس‌شناسی، دیدگاه‌های دیگری را آشکار می سازد که با ایده تشکیک وجودی وی، سازگار است. این جستار درصدد است تا با تحلیل وجودی و نه صرفا مفهومیِ مبادی صدور فعل، «خاستگاه نخستین و اصیل» کنشگری در نفس بر اساس چارچوب فکری صدرالمتألهین را آشکار نماید. این خاستگاه که پس از تحلیل مواضع وی مخصوصا در تشبیه «صدور اعمال در نفس» به «آفرینش هستی در باری تعالی» و همچنین مقایسه مواضع وی با دیدگاه عارفان به دست‌ می‌آید، می‌تواند ایده حب‌ذاتی یا خوددوستی در کنشگری نامیده شود. خاستگاه کنشگری در پرتو این ایده، میل به اظهار کمالات وجودیِ ذات و حبِّ به‌تفصیل‌درآوردنِ آنها در سطح رفتار بیرونی است و عمل یا کنش نیز چیزی جز ذاتِ آشکارشده در سطح صفات انسانی و سپس در سطح رفتار طبیعی نیست. این ایده همچنین در نگاه و تحلیلی معکوس، سبب فهم عمیق‌تر مقوله «نیاز» و چگونگی پدیدارشدن آن نیز می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of “Self-Love” as the Origin of Human Activism from Sadra's Point of View

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hossein Vafaiyan 1
  • Hamid Ehteshamkia 2
1 Assistant Professor, Department of Science & Technology Studies. Amirkabir University
2 PhD in philosophy and Islamic theology
چکیده [English]

Talking about the first origin of activism in Islamic philosophy has a very long history in ontological discussions and the common view is beginning action from cognition and acknowledgement of benefit. But considering his different basics in Psychologyand ontology, Mulla Sadra reveals other views compatible with his existential doubt. The current study aims at revealing the “first origin” of activism in soul based on Mulla Sadra’s thought framework using existential analysis of action issuance basics, not only the conceptual analysis. This origin which is obtained after analyzing his positions specially comparing “action issuance in soul” with “the universe creation in God Almighty” and also comparing his positions with mystics’ view, may be called inherent love or self-love in activism. The origin of activism according to this idea is the inclination of essence existential perfections statement and the love to describe them at the level of external behavior and action is nothing except the essence revealed at the level of human features and then at the level of natural behavior. This idea also causes deeper understanding of “need” and its appearance in reverse perspective and analysis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Soul
  • Action Origin
  • Inherent Love
  • Appearing Existential Perfections
  • Need
Al-Jilani A, (2007), serr al-Asrar and Mazahar al-Anwar, Research: Al-Muzidi, Ahmad Farid, Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya. Arabic
Aristotle, (n.d.), Fi al-Nafs, Beirut, Dar al-Qalam Arabic
Avicenna H, (1996), Ahwal al-Nafs, Paris: Dar Billion. Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ, (2002), Al-Isharat va Al-Tanbihat, research: Zarei, Mojtabi, Qom: Bostan Kitab. Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ, (1980), Oyoun al-Hikma, Beirut, Dar al-Qalam, Ch2. Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ, (1983), al-Taliqat, Beirut, Al-Alam al-Islami school. Arabic
Fakh razi M, (1985), Nafs va Rooh va Sharh Qawahama, Bina, Tehran. Arabic
Farabi M, (1996), Al-Siyasah Al-Madaniah, published by Al-Hilal Library, Beirut. Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ, (1984), Fosus al-Hakmah, Research: Mohammad Hasan Al-Yasin, Qom: Bidar. Arabic
Forghani S, (2007), Montahi al-Madarak, Beirut, Dar al-Kutb al-Alamiya. Arabic
Hasani H, Hadi, (2017), Sadra's human actology as a capacity theory of the anthropological foundations of Sadr al-Maltahin for human sciences, published by the Hozeh and University Research Institute, first edition. Persian
Hoeksma N et al.,(2015), The Psychology of Atkinson and Hilgard (Editor 2016), Tehran, Arjamand Publications
Frankena W, (1994),Philosophy of Ethics (translated into Persian; Hadi Sadeghi), Taha Publishing House, Qom. Persian
Ibn Arabi M, (1946), Fuss al-Hakm, Cairo: Dar Ihya al-Kitab al-Arabiyyah . Arabic
Ibn Turke S, (1981), Tahmhid al-Qavaid, Tehran, published by the Ministry of Culture and Higher Education . Arabic
Jadari Aali M, (2010), self-love and its comparison with self-centeredness, Qobsat Magazine, No. 60. Persian
Jami M, (2004), Sharh Fuss al-Hikam, Beirut, Dar al-Kutb al-Alamiya publication . Arabic
Javadi M, Ganjali A, Chitsazian A, (2019), Critical review of conventional theories of motivation, towards the theory of growth, Journal of Fundamental Research of Human Sciences, No. 18. Persian
Karbalai S, (2007), Al-Anwar al-Sata'a fi Sharh al-Ziyarah al-Jama'a, Edited by: Asadi, Mohsen, Beirut: Al-Ali Press Institute. Arabic
Khwarazmi T, (2000), Sharh Foss al-Hakam, research: Hassanzadeh Amoli, Qom: Bostan Kitab . Arabic
Mostafavi H, (1989), Al-Tahghigh fi Kalmat al-Qur'an al-Karim, published by the Ministry of Culture and Islamic Guidance, Tehran . Arabic
Nasfi A, (2006), Kashf al-Haghaigh, Research: Mahdavi Damghani, Ahmad, Tehran: Scientific and Cultural Publications . Arabic
Nayyeji M, (2008), translation and interpretation of Nafs Shafa, Qom: Imam Khomeini Institute
Qeysari D, (2008), Rasail Qeysari, edited by Seyyed Jalaluddin Ashtiani, Institute of Philosophy and Wisdom of Iran . Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ, (1998), Sharh al-Fosos al-Hikmah, edited by Seyyed Jalaluddin Ashtiani, Tehran: Scientific and Cultural Publications . Arabic
Qotb M, (1997), Islamic educational method, translated by: Mohammad Mehdi Jafari, Shiraz University, Ch5. Persian
Razi N, (1943), Mirsad al-Abad, Tehran . Arabic
Sabzevari H, (1973), Hashie on Shavahed al-Robobiyah, Mashhad: University Publication Center . Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ, (1981) , Hashie on Al-Asfar Al-Arbaeh, Beirut: Dar al-Ihya al-TorasArabic . Arabic
Sadr al-Din Shirazi M (Mulla Sadra), (1975), AlMabda and Maad, Wisdom and Philosophy Association. Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ, (2002), Kasr al-Asnam al-Jahiliyyah, Tehran, Hikmat Sadra Foundation . Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ, (1971), alShawahed al-Robubiah , Mashhad: University Publication Center. Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ, (1984), Mafatih al-Ghaib, Tehran: Cultural Research Institute. Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ, (1983), Tafsir alQur'an al-Karim, Qom: Bidar. Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ, (1987), Sharhe Usul al- Kafi, Tehran: Published by the Ministry of Culture and Higher Education. Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ, (n.d.), Hashiay on Ilahiah al-Shafah, Qom: Bidar. Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ,(1923), Majmuah al-Rasail al-Tisah, Tehran. Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ,(1982), Al-arshiah, Tehran: Mula. Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ,(1996), Majmuih al-Rsail al-Falsafiah, Tehran: Hikmat. Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ,(2008), three philosophical books, Qom: the Islamic propagation office. Arabic
Shadpour M, Shirvani Harandi A, (2017), Critical analysis of the philosophy of action from Hume's point of view with an emphasis on the opinions of Muslim philosophers, Mind, Fall 97, No. 75. Persian
Shojaei M, (1997), Motivation and excitement, 3rd edition, Qom, Publishing House and University Research Center. Persian
Shultz D, Shultz S, (2015), History of Modern Psychology, Tehran, Didavar Publishing House [in Persioan]
Tabatabaei M, (2014), Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an, published by Al-Alami Publishing House, Lebanon, third edition . Arabic
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ, (2011), Nahayah al-Hikmah, published by Imam Khomeini Institute, 4th edition . Arabic
Vafaiyan M, (2014), Analysis of the existential concept of self-fulfillment in levels of perfection, Hekmat Esra Magazine, No. 24. Persian
Vafaiyan M, Faramarz Qaramalki  A, (2016), Ontological analysis of the process of verb production from the perspective of Sadr al-Maltahin and Ibn Sina, Journal of Ontological Research, No. 11 . Persian
Zakeri M, (2014), An introduction to philosophy of act, Tehran: Samit Publishing . Persian