کثرت نوعی انسان نزد فیض کاشانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی

چکیده

وحدت نوعی انسان نزد برخی از فیلسوفان مسلمان اصلی مسلم بوده است، بدون آنکه دلیلی بر این مدعا ارائه نمایند. گروهی نیز درصدد اقامة برهان بر وحدت نوعی برآمدند. در مقابل برخی از فیلسوفان، براهینی بر کثرت نوعی انسان عرضه نموده­اند، اما دو نقص در کارشان وجود داشت: نخست آنکه مبانی و مبادی مناسب را برای تبیین کثرت نوعی انسان در اختیار نداشتند و دوم آنکه دیگر مسائل مرتبط با انسان را از جمله حدوث نفس، سازوکار اخلاقی انسان و اتحاد عاقل ومعقول را فارغ از کثرت نوعی انسان مطرح         می­کردند. با ظهور ملاصدرا و تأسیس حکمت متعالیه، دو نقیصة فوق برطرف شد، اما همچنان به لحاظ روشی و محتوایی می­توان ایدة کثرت نوعی را توسعه و تعمیق بخشید؛ فیض کاشانی نیز با رویکرد جدی­تر به آیات و روایات  توانسته فلسفة ملاصدرا را در باب کثرت نوعی انسان توسعه دهد. گفتنی است هرچند فیض کاشانی، در طرح کثرت نوعی انسان از آیات و روایات مدد می­گیرد، اما این به منزلة تقدم مشی فلسفی بر نگاه روایی نیست؛ بنابرآنکه فیض در بیشینة اقوالش مشی روایی را مقدم بر نگاه فلسفی می­دارد و بر اساس آن، در مباحث  فلسفی و عرفانی خویش، درصد تبیین دلالت­های پنهان فلسفی و عرفانی روایات و آیات برمی­آید. در این جستار نخست امکان طرح ایدة کثرت نوعی انسان نزد فیض بر پایة مبانی حکمت متعالیه عرضه می­شود و در گام بعدی تصریحات فیض بر کثرت نوعی انسان مطرح می­گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Multiplicity of human being in species in Feiz Kashani`s view

نویسنده [English]

  • Abdollah Salavati
shahid rajaee teacher training university
چکیده [English]

Paying special attention to Quranic verses and traditions, Feiz Kashani developed Sadra`s philosophy regarding the multiplicity of human being in species. When treating the multiplicity of  human being in species, he uses Quranic verses and tradition; it, however, does not mean the priority of philosophical way to traditional one. For, giving priority to traditional way in the background of his treatment, he seeks to explain hidden philosophical and mystical designations. The paper has put forth a possibility for treating the multiplicity of human being in species in Feiz` on the principles of transcendent philosophy, first and then, the clear statements of Feiz have been referred to. This approach has been based upon the interaction of religion and philosophy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • human unity in species
  • human multiplicity in species
  • extended unity
  • existential motion

مراجع

  1. ابن سینا، (1375)، الاشارات و التنبیهات مع الشرح نصیر الدین طوسی، قم، نشرالبلاغه.
  2. آشتیانی، سید جلال الدین، (1378)، شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا، قم، بوستان کتاب.
  3. بروجردی، مصطفی، (1378)، «تأثیر قرآن در شکلگیری حکمت متعالیه»، در مجموعه مقالات همایش جهانی حکیم ملاصدرا، ،ج2، تهران، اول خرداد.
  4. بغدادی، ابوالبرکات، (1358)،  المعتبر، حیدر آباد دکن، اداره جمعیه دائره المعارف العثمانیه.
  5. دشتکی شیرازی، غیاث الدین منصور حسینی، (1386)، مرآة الحقائق و مجلی الدقائق در: مصنفات دشتکی، ج1، به کوشش عبدالله نورانی، تهران، دانشگاه، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  6. حلی، (1417)، کشف المراد، چاپ حسن حسن زاده آملی، قم، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
    1. حکمت، نصرالله، (1381)، وجود و ماهیت، تهران، الهام.
  7. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1384)، اسرار الآیات، به انضمام تعلیقات حکیم مولی علی نوری، تحقیق سید محمد موسوی، تهران، انتشارات حکمت.
  8. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1366)، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح محسن بیدارفر، قم، انتشارات بیدار.
  9. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1368)،  الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، قم، انتشارات مصطفوی.
  10. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1374)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، تصحیح و تعلیقه حسن زاده آملی تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  11. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1360)، الشواهد الربوبیه، چاپ سید جلال الدین آشتیانی، مشهد.
  12. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1363)، المشاعر، چاپ کربن ،تهران، کتابخانه طهوری.
  13. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1386)، مفاتیح الغیب، چاپ نجفقلی حبیبی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  14. صلواتی، عبداله، (1387)، «درآمدی به نظام حکمت صدرائی»، کتاب ماه فلسفه، شماره 10و 11، تیر و مرداد.
  15. فخرالدین رازی، محمدبن محمد، (1411)،  المباحث المشرقیه، قم انتشارات بیدار.
  16. فخرالدین رازی، محمدبن محمد، (1407)، المطالب العالیه، بیروت، دار الکتاب االعربی.
  17. فیض کاشانی، ملامحسن، (1375)،  اصول المعارف، جلال الدین‏آشتیانى، قم، دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
  18. فیض کاشانی، ملامحسن، (1425)، انوار الحکمه، محسن بیدارفر، ‏قم‏، انتشارات بیدار.
  19. فیض کاشانی، ملامحسن، (1428)، عین الیقین، بیروت، دار الحورا.
  20. مدرس آشتیانی، میرزا مهدی، (1372)، تعلیقه بر شرح منظومه حکمت سبزواری، چاپ عبدالجواد فلاطوری و مهدی محقق، تهران، انتشارات دانشگاه.

22. Fazlur Rahman, (1975),The philosophy of Mulla sadra, Albany, State University of  New York Press,.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار