مقارنه و تطبیق برهان صدیقین سینا و عرشی صدرا در وحدت واجب تعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه

چکیده

صدرالمتألّهین از برهان خاصّ خود دراثبات توحید  واجب تعالی به عنوان برهان عرشی یاد کرده وبرتری آن را بر دیگر براهینی که از سوی حکمای پیشین از جمله ابن سینا، اقامه شده یاد آور شده است. وی ضمن دقّت قابل ملاحظه در آن براهین، هیچ یک از آن­ها را به عنوان برهان تامّ و بدون نقص قلمداد نمی­کند و بر این عقیده است که اگر بخواهیم آن براهین را به عنوان برهان کامل تلقی کنیم باید در رفع نقص آن­ها بکوشیم؛ از این­رو جهت تتمیم آن دلایل وجه تصحیحی را  پیشنهاد می­کند. او حتّی برهان اقامه شده از سوی ابن ­سینا را نیز بی­نیاز از این تصحیح نمی­داند، اما با دقّتی که در این مقاله به عمل آمده نشان داده شده است که  بر خلاف براهین حکمای دیگر، برهان ابن سینا با تقریرهای مختلفی که دارد به ترمیم و تصحیح وی نیاز نداشته و در حد خود قابلیّت لازم را جهت اثبات وحدت واجب تعالی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparison Made between Avicenna`s Seddiqin Proof and Sadra`s Arshi One in the Unity of the Supreme Necessary Being

نویسنده [English]

  • Mahmud Qayyumzadeh
Islamic Azad University, Saveh Unit
چکیده [English]

Sadr ul-Mota’allihin has referred to his special proof of the Supreme Necessary Being`s unity as the “Celestial demonstration” and then preferred it to the other demonstrations, presented by Avicenna and some other preceding philosophers. While analysing those demonstrations, he considered them incomplete and defective in some ways and in need of correction. Thus, he proposed the corrective approach. The present essay intends to expound that despite the anteriors’ demonstrations, Avicenna’s needs not to be corrected and has got all elements necessary for proving the unity of the Supreme Necessary Being.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Unity
  • Celestial
  • Simplicity
  • Spontaneity
  • Necessity
[1] قرآن کریم.
[2] آشتیانی، سید جلال­الدین، (1382ش)، هستی از نظر فلسفه و عرفان، ویرایش سوم چاپ چهارم، قم، انتشارات بوستان کتاب.
[3] آشتیانی، سید جلال­الدین، (1370ش)، شرح مقدمۀ قیصری بر فصوص الحکم، چاپ سوم،   تهران، انتشارات امیرکبیر.
[4] آشتیانی، میرزا مهدی، ( 1367ش)، تعلیقه بر شرح منظومۀ حکمت سبزواری ، به اهتمام عبدالجواد فلاطوری و مهدی محقق، مقدمۀ انگلیسی پروفسور ایزوتسو، چاپ اول، تهران، مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
[5] ابن­سینا، حسین بن عبدالله، (1375ش)، الإشارات و التنبیهات، ج 3، چاپ اول، قم، انتشارات  نشر البلاغة.
[6] ابن­سینا، حسین بن عبدالله، (1370ش) ، الهیات نجات،ترجمۀ دکتر سید یحیی یثربی، چاپ اول، تهران، انتشارات فکر روز.
[7] ابن­سینا، حسین بن عبدالله، (1376ش)، الإلهیات من کتاب الشّفاء، تحقیق آیت­الله حسن حسن­زاده آملی، چاپ اول، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه.
[8] ابن­سینا، حسین بن عبدالله، (1364ش)، النجاة من الغرق فی بحرالضلالات ، ویرایش و دیباچۀ محمد تقی دانش­پژوه ، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
[9] ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1414ق)، التعلیقات ،تصحیح دکتر عبدالرحمن بدوی، چاپ دوم، بی جا، مکتب الأعلام الإسلامی.
[10] ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1370ش) قواعد کلی در فلسفه اسلامی، ج 2و 1، چاپ دوم، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی ( پژوهشگاه).
[11] ابن­منظور، (1408ق)،  لسان العرب المحیط، ج 5، عبدالله علایلی، بیروت، دارالجیل و دار لسان العرب.
[12] ابن مرزبان، بهمنیار، ( 1375ش)،  التحصیل، تصحیح و تعلیق مرتضی مطهری، چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
[13] بحرانی، ابن میثم، ( 1404ق)،  شرح نهج البلاغه، ج 1، چاپ دوم،  تهران، انتشارات دفتر نشر کتاب.
[14] جوادی آملی، عبدالله، (1368ش)، شرح حکمت متعالیه، بخش اول و دوم از ج 6 اسفار،  چاپ اول، تهران، انتشارات الزهراء.
[15] جوادی آملی، عبدالله،  (1375ش)،  تبیین براهین اثبات خدا، چاپ اول، قم، مرکز نشر اسراء.
[16] حائری مازندرانی، محمد صالح، (1362ش)، حکمت بوعلی سینا، ج 3، چاپ سوم، تهران، انتشارات حسین علمی و نشر محمّد.
[17] حائری یزدی، مهدی، (1361ش)، هرم هستی، چاپ دوم، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[18] حسن­زاده­آملی، حسن، (1362ش)، رسالۀ وحدت از دیدگا ه عارف و حکیم، چاپ اول، تهران، انتشارات فجر.
[19] سبزواری، حاج ملاهادی، ( 1413ق) شرح المنظومة،  تصحیح و تعلیق حسن حسن زاده­آملی، تحقیق از مسعود طالبی، ج 2، چاپ اول، تهران، نشر ناب.
[20] سبزواری، حاج ملاهادی، ( 1362ش) ، اسرارالحکم، مقدمه و حواشی ابوالحسن شعرانی، تصحیح سید ابراهیم میانجی، چاپ دوم، تهران، چاپ اسلامیه.
[21] شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا)، (1368ش)، الحکمة المتعالیة فی الأاسفار  العقلیة الأربعة، ج 6 و 1، چاپ دوم، قم، منشورات مصطفوی.
[22] شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا)، (1380ش)، المبدأ و المعاد، با تصحیح و مقدمۀ سید جلال الدین آشتیانی، چاپ اول، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه.
[23] شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا )، (1382ش)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، با حواشی حاج ملاهادی سبزواری ، مقدمه و تصحیح و تعلیق سید جلال الدین آشتیانی، ویرایش دوم، چاپ اول، قم، بوستان کتاب.
[24] شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا )،(1363ش)، المشاعر، ترجمۀ بدیع الملک میرزا عماد الدّولة، ترجمه و مقدمات و تعلیقات فرانسوی از هنری کربین، چاپ دوم، تهران، انتشارات کتابخانۀ طهوری.
[25] طباطبایی، سید محمد حسین، (1416ق)،نهایة الحکمة، چاپ سیزدهم، قم، انتشارات حوزۀ علمیه.
[26] طباطبایی، سید محمد حسین، (1368ش)، اصول فلسفه و روش رئالیسم ، مقدمه و پاورقی به قلم مرتضی مطهری، ج 5 و 3، چاپ هشتم، تهران، انتشارات صدرا.
[27] طباطبایی، سید محمد حسین، (1372ش)، نهایة الحکمة، ترجمه وشرح علی شیروانی هرندی، ج 3، چاپ اول، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه.
[28] لاهیجی، عبدالرزاق، (1372ش)، گوهر مراد، تصحیح و تحقیق و مقدمۀ زین­العابدین ­قربانی­لاهیجی، چاپ اول، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ­ و ارشاد اسلامی.
[29] مصباح یزدی، محمد تقی، (1370ش)، آموزش فلسفه، ج 2، چاپ پهارم، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
[30] مطهری، مرتضی، (1370ش)، درس­های الهیات شفا، ج 2، چاپ اول، تهران، انتشارات حکمت.
[31] مطهری، مرتضی، (1366ش)، مقالات فلسفی، ج 1، چاپ اول، تهران، انتشارات حکمت.