بررسی نقادانۀ برداشت‌های گوناگون از محل نزاع در اصالت وجود صدرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شیراز

چکیده

در بحث اصالت وجود و اعتباریت ماهیت ملاصدرا، ابتدا باید محل نزاع به دقت، تحریر و در گام بعد با توجه به محل نزاع موضع­گیری شود. برای اصالت و اعتباریت در نظام حکمت صدرایی دو معنا می­توان یافت: معنای اول اصالت وجود عبارت است از تحقق مصداق مفهوم وجود در عالم خارج از ذهن و اعتباریت ماهیت در این معنا، یعنی عدم تحقق در عالم خارج از ذهن؛ معنای دوم اصالت وجود عبارت است از تحقق بالذات در عالم خارج از ذهن و اعتباریت ماهیت یعنی تحقق خارجی به تبع وجود یا به تعبیری تحقق بالتبع که در محل نزاع معنای اول مورد نظر است. وجود در فلسفۀ ملاصدرا در پنج معنا به کار برده شده و دربارة ماهیت نیز چهار معنا در آثار فیلسوفان یافت می­شود که تنها یکی از معانی وجود و ماهیت را می­توان در محل نزاع مورد توجه قرار داد. ملاصدرا محل نزاع را به نحو مستقل و جامع تقریر ننموده و همین امر سبب شکل­گیری برداشت­های ناسازگار از محل نزاع گردیده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Study on Various Views of Disputable Point in Sadra`s Primacy of Existence

نویسنده [English]

  • Mohammad Bonyani
Shiraz University
چکیده [English]

When studying Sadra`s view on fundamentality of existence, one should explain the point of dispute at first and, then, take a position. In Sadra`s system of thought there can be found two meanings for fundamentality and mentality. In one meaning, fundamentality means the state of being actualized and realized in outer world while mentality means not being actualized so. In another, by fundamentality is meant being actualized in itself and by mentality being accidentally actualized. Primacy of existence and mentality of quiddity have two meaningsin Transcendentphilosophy (al-Hikmah al-muta'aliya): the first is that the concept of existence has referent in the external world but that of quiddity does not. The second is that existence and quiddity both have referents in the external world, while existence is actualized by itself but quiddity by existence. Of the two, only the former can be attendant in the disputable  point. There are five meanings for existence in Transcendentphilosophy and four meanings may be found for quiddity in philosophical works of which only one can be raised in the debatable point.  MullaSadrā doesn’t clarify this position and, therefore, several inconsistent concepts of debatable point have appeared in the field.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fundamentality of Existence
  • Mentality of Quiddity
  • Place for Dispute
  • Molla Sadra
[1] ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1404 ق)، الشفاء (المنطق)، ج 4، قم ، مکتبة آیة الله المرعشى.
[2] احسایی، شیخ احمد، (1278 ق)، شرح کتاب المشاعر، تبریز، چاپ سنگی.
[3] احمدی، احمد، (1384)، «اصالت وجود یا ماهیت: خلط شناخت­شناسی و هستی­شناسی»، فصلنامۀ علمی- پژوهشی دانشگاه قم، سال هفتم، شمارۀ دوم.
[4] ارسطو، (1980 م)، منطق، تحقیق و تصحیح عبدالرحمن بدوی، بیروت، دارالقلم.
[5] آشتیانی، سید جلال الدین، (1363)، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، قم، انتشارات تبلیغات اسلامی.
[6] تهرانی، جواد، (1369)، عارف و صوفی چه می­گویند؟، تهران، بنیاد بعثت.
[7] جوادی آملی، عبدالله، (1375)، رحیق مختوم شرح حکمت متعالیه، قم، مرکز نشر اسراء.
[8] رازى، قطب الدین، ( بی تا)، شرح مطالع الانوار فى المنطق، ج 1 ، قم، انتشارات کتبى نجفى.
[9] سبزوارى، ملاهادی، (1379- 1369)، شرح المنظومة، ج 5، چاپ اول، تهران، نشر ناب.           
[10] سهروردی، شهاب­الدین، (1375 ش) مجموعه مصنفات شیخ اشراق،ج 4، چاپ دوم، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
[11] شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا)، (1981 م) الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیةالاربعة، ج 9، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث.
[12] شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا)، (1363) مفاتیح الغیب،ج 1، چاپ اول، تهران، مؤسسۀ تحقیقات فرهنگى.
[13] شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1363 المشاعر،ج 1، چاپ دوم، تهران،کتابخانۀ طهوری.
[14] شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا)، (1360 ش)  الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة،ج 1، چاپ دوم، مشهد، المرکز الجامعى للنشر.
[15] شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا)، ( بی تا)، الحاشیة على الهیات الشفاء،ج 1، انتشارات بیدار.
[16] طباطبایی، سید محمد حسین، (بی تا)، نهایة الحکمة، قم، مؤسسۀ النشر الاسلامی.
[17] فیاضی، غلامرضا، (1388)، هستی و چیستی در مکتب صدرایی،  تحقیق و نگارش حسینعلی شیدان شید، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
[18] کربن، هانری، (1381)، مقدمه بر المشاعر ملاصدرا، همراه با ترجمه و پیشگفتار کریم مجتهدی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
[19] مصباح یزدی، محمد تقی، (1388.)، مجموعه آثار (27 جلدی)، تهران، انتشارات صدرا.