تأملی در براهین وحدت وجود براساس تعلیقات امام خمینی بر مصباح‌الانس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری عرفان اسلامی از پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی

چکیده

مفتاح‌الغیب، نخستین اثری است که رسماً در علم عرفان نظری توسط صدرالدین قونوینگاشته شد و مصباح‌الانس اثر شمس‌الدین فنارینیز چونان شرحی تفصیلی در این زمره است که در استدلالی کردن مباحث عرفانی سهم بسزایی دارد. عارفانی چون امام خمینی از جمله محققانی‌اند که تعلیقات آنها در تبیین و ایضاح مقاصد مصباح‌الانس، بسیار مفید بوده است. اما این جستار، منظومه‌ای از براهین وحدت شخصی وجود را، براساس تعلیقات امام خمینی بر مصباح‌الانس، استخراج می‌کند و سپس به ارزیابی این استدلالات، براساس ایضاحات، تبیینات و انتقادات امام می‌نشیند. مهم‌ترین نقدهای امام بر براهین وحدت وجود و شبهاتی که علیه آن مطرح شده است، حول دو محور خلط مفهوم به مصداق و یا حمل ذاتی اوّلی به حمل شایع صناعی و خلط وجود مطلق با مطلق وجود است. از نظر امام، این نوع شبهات که ناشی از خلط مفهوم با مصداق هستند، میان وجود مطلق مفهومی و عینی تفاوتی قائل نیستند، در صورتی که اطلاق مورد نظر در باب حق تعالی، مشتمل بر وجود عینی است. امام معتقد است که این براهین، بر واجب‌الوجود اقامه نمی‌شوند، بلکه بر طبیعت وجود اقامه می‌شوند و مدعی‌اند اگر مطلق وجود برداشته شود، واجب‌الوجود هم برداشته می‌شود. در صورتی که مطلق یا طبیعت وجود، اعمّ از وجود واجب و ممکن یا مطلق و مقیّد است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Meditation On the Arguments of the Oneness of Being Based on Imam Khomeini’s Periphrases On Misbah al-Uns

نویسنده [English]

  • Gholamreza Hosseinpour
PhD in Islamic Sufism, research institute of Imam Khomeini and Islamic revolution
چکیده [English]

Miftah al-Ghayb, is the first work in theoretical mysticism has been written by Sadr al-din Qunavi and therefore, Sham al-din Fanari’s work, Misbah al-Uns, is its interpretation which has important role to make mystical discussions rationally. Mystics’ interpretation, such as Imam Khomeini among scholars, has been very useful in explaining and clarifying Misbah al-Uns purposes. In this essay, structure of arguments for oneness of Being , based on Imam Khomeini’s periphrases on Misbah al-Uns, have been derived and then assessed these arguments, by clarification, explanation and criticism of Imam. Imam's criticism of the arguments of Oneness of Being and obfuscations have been raised against them, is based on two axes:  misunderstanding between intention and extension or between primary essential predicate with scientific common predicate and absolute Being with being  regarded as absolute. According to Imam, these types of obfuscations derived from misunderstanding between concept with extension, do not distinguish between conceptual absolute Being and being regarded as absolute, While intended absolute on God is Objective Being. Imam believes that these arguments are not delivered on necessary being, but on the nature of being, claiming that if removed being as regarded absolute, necessary being will be removed. While being regarded as absolute is more general than necessary and contingent being or absolute and districted one.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Khomeini
  • Qunavi
  • Fanari
  • Mulla Sadra
  • Oneness of Being
Ibn Sina (1998) Ilahiyyat Al-Shifa, Research: H. Hassanzadeh Amoli, Qom: The publishing center of the Islamic Information Office. [In Persian]
Ardebili, S. A (2006) Imam Khomeini's Taqrirate Falsafe, Tehran: Institute for the Setting up and Distribution of Imam Khomeini's Works. [In Persian]
Isfahani, Saen al-Din Ibn Torki (2008) Tamhi al-Ghavaed, Introduction, Correction and Suspension: S. J. Ashtiani, Qom: Bostan Institute of Book. [In Persian]
Javadi Amoli, A. (2003) Rahiq Mokhtoum, Qom: Asra Publication Center. [In Persian]
------------, (1989) Sarhe Hekmate Motaaliyeh, Part One of Volume Six, Tehran: Publication of Al-Zahra. [In Persian]
Hassanzadeh Amoli, H., Series of unpublished lectures notes of interpretation of Misbah al-Uns. [In Persian]
Khomeini, Imam Ruhollah (1990), Taliqat ala Sharhe Fusus al-Hikam and Misbah al-Uns, Qom: Pasdare Islam Institute. [In Persian]
Sabzevari, Molla Hadi (2011) Sharh al-Manzume fi al-Mantiq and al-Hikmah, Research and Suspension: M. Bidarfar, Qom: Bidar Publications. [In Persian]
Shahabadi, M. (2006) Rashahat al-Erfan, Qom: Mahdiyar. [In Persian]
Shirazi, Sadr al-Din M. (2008) Al-Hikmah al-Motaaliya fi al-Asfar al-Aqliyya al-Arbaeh, Qom: Manshourat Talia al-Nur. [In Arabic]
Fanari, Shams al-Din M. (2009) Misbah al-Uns, Research: M. Khajavi, Tehran: Mola Publications. [In Persian]
Qunavi, Sadr al-Din M. (2009) Miftah al-Ghayb, Research: M. Khajavi, Tehran: Mola Publications. [In Persian]
Lahiji, Abd al-Razzaq (2008), Shawariq al-Ilham fi Sharhe Tajrid al-Kalam, Research: A. A. Alizadeh, Qom: Imam Sadiq Institute. [In Arabic]
Lahiji Langroudi, M. J. (1997) Sharhe Risale al-Mashaer, Correction and Suspension: S. J. Ashtiani, Tehran: Amir Kabir Publishing Institute. [In Persian]
Motahhari, M. (1996) The Collection of Works by Shahid Motahhari, Vol. 9, Tehran: Sadra Publications. [In Persian]
Montazeri, H. A. (2015) Darsgoftare Hikmat, Qom: Saraee Publications. [In Persian]