1استادیار دانشگاه محقق اردبیلی، گروه زبان و ادبیات فارسی
2استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
چکیده
شکل‌گیری مکتب ابنعربی در قرن هفتم تحوّل عظیمی در مبانی عرفان نظری ایجاد کرد. جهانبینی هستیشناسانة ابن عربی بر دو پایة: «خداوند» و «انسان» استوار است. شارحان نظریههای ابن عربی نقش مهمّی در گسترش اندیشههای وی داشتهاند. بزرگانی چون «شیخ محمود شبستری» به موازات عرفان عملی، در گسترش نظریههای ابن عربی همت گماشتهاند. جستار حاضر بازتابِ جهانبینیِ هستیشناسانة ابن عربی را در مثنوی گلشن راز با رویکرد تحلیلی ـ توصیفی، حول سه محور اساسی: «خداشناسی»، «انسانشناسی»، و «وحدت شخصی وجود»، مطالعه کردهاست. حاصل پژوهش نشان میدهد که در اندیشة شبستری تجلّی نقش مهمّی در انبساط و تفصیل وجود بر عهده دارد. رابطة خدا و هستی، رابطة ظاهر و مظهر است. «انسان کامل» در میان مظاهر کونین، آیینة تمام معانی اسماء و صفات حقّ، نسخة کامل کائنات و «کلمة فاصلة جامعه» است. شیخ محمود مانند ابن عربی حقیقت محمّدی را اوّلین حقیقت ظاهر، مبدأ ظهور عالم و صورت اعظم و جامع الة، نقطة پایان ولایت و مظهر انسان کامل میداند که با ظهور او جمیع اسرار و حقایق الة آشکار میشود. به اعتقاد وی شناخت انسان کامل، نیل به مراتب دیگر از معرفت را تسةلمیکند، و معرفت هستی با تکیه بر اندیشة وحدت وجود، و با استمداد از نیروی کشف و شهود، نیل به معرفت خداوند را امکان پذیرمیسازد؛ اما تقدّم و تأخّر ذاتی بین ذات خداوند و تجلّیّات و تفرّدات او، و مطلقیّتِ خداوند و محدودیّتِ تفرّدات، مانع از شناخت ذات احدیّت است.
Reflection of Ibn Arabi's Ontology in Sheikh Mahmood Shabestari's Golshan-e-Raz
نویسندگان [English]
masroureh mokhtari1؛ Hossein Arian2
1Assistant professor of Persian literature department, university of Mohaghegh Ardabili
2Assistant professor of Persian literature department, Zanjan branch, Islamic Azad university, Zanjan, Iran arian
چکیده [English]
The articulation of Ibn Arabi’s school in 7th century made a huge revolution in bases of theoretical Gnosticism. Ibn Arabi's ontological worldview is based on 'God' and 'human'. The interpreters of Ibn Arabi's theories played a main role in developing his thoughts. The scholars like 'Sheikh Mahmood Shabestari', in parallel with practical Gnosticism, tried to develop Ibn Arabi's doctrines. The present study is an attempt to investigate the reflection of Ibn Arabi's ontological worldview in 'Golshane Raz' Masnavi with analytic-descriptive approach orienting three main axes: 'theology', religious anthropology', and 'individual unity of being'. The results of the research indicate that in Shabestari's thought, the manifestation has important place in self disclosure of the being. The relationship between God and existence is the same as relationship between manifest and manifestation. Among all theophanies in both worlds, "The perfect human" is the mirror of all God's names, a universe prescription, and "comprehensive detailing word". Sheikh Mahmood like Ibn Arabi considers Mohammadi’s truth as the first manifest truth, origin of universe appearance, reflection of God's beauty, final point of the saints, and manifestation of perfect human and his appearance reveals all God's truth and secrets. He believes that the knowledge of perfect human facilitates achieving to the higher levels of mystical knowledge, and knowledge of being makes Knowledge of God relying on thought of oneness of being and intuition; but intrinsic priority and posteriority between God and His manifestations and individuations, God's absolutism, and limitations of individuations make it impossible to know oneness being.
------- (1420ﻫ ق)، الفتوحات‌المکیه، 9 جلدی، به تحقیق: احمد شمس‌الدین، بیروت، دارالکتبالعلمیه.
- العطّاس، سیّد محمّد نقیب، (1375)، مراتب و درجات وجود، ترجمه: سیّدجلالالدین مجتبوی، تهران، مؤسّسة مطالعات اسلامی دانشگاه تهران- ایران و مؤسّسة بینالمللی اندیشه و تمدّن اسلامی کوالالامپور- مالزی.
- توشیهیکو، ایزوتسو، (1385)، مفاتیحالفصوص محیالدین ابن عربی (بررسی مفاهیم کلیدی فصوصالحکم)، ترجمه و تحقیق: حسین مریدی، کرمانشاه، دانشگاه رازی.
- جندی، مؤیدالدین، (1361)، شرح فصوصالحکم، مشهد، چاپ جلالالدین آشتیانی.
- چیتیک، ویلیام، (1390)، طریق عرفانی معرفت از دیدگاه ابنعربی، ترجمه مهدی نجفیافرا، چاپ دوم، تهران، جامی.
- حکمت، نصرالله (1389)، متافیزیک خیال در گلشن راز شبستری، چاپ دوم، تهران، مؤسسة تألیف، ترجمه و نشر هنری «متن».
- خوارزمی، تاج الدین حسین بن حسن خوارزمی (1368)، شرح فصوصالحکم شیخ محی الدین بن عربی، به اهتمام: نجیب مایل هروی، ج 1، چاپ دوم، تهران: مولی.
- شبستری، محمود (1386)، گلشن راز، مقدّمه و تصحیح: کاظم محمدی، کرج، انتشارات نجم کبری.
ابتدای صفحه